‘Het is een tijdbom: zes maanden na de quarantaine zullen véél werknemers door de knieën gaan’

Elke Van Hoof: ‘De crisiscommunicatie van onze regering was over de hele lijn abominabel. Het gevolg: bij een volgende uitbraak zal ze een geloofwaardigheidsprobleem hebben.

Dat we morgen Moederdag kunnen vieren met taartjes, bloemen en een écht bezoek aan onze mama’s, hebben we mede te danken aan het advies van klinisch psychologe Elke Van Hoof. Samen met haar werkgroep waakt ze over het mentale welzijn van de bevolking. De impact van de lockdown is te lang verwaarloosd, waarschuwt ze, en dat zal zich nog lang laten voelen. ‘Wie op een ziekenhuisgang afscheid heeft moeten nemen van een dierbare, komt dat misschien nooit meer te boven.’

HUMO – Annemie Bulté – 09.05.2020

‘Er moest íéts gebeuren,’ zegt Elke Van Hoof, die met haar werkgroep ‘Geestelijke gezondheidszorg’ al wekenlang advies verleent aan de expertengroep van Erika Vlieghe, die de exitstrategie voor ons land uitstippelt. Daarnaast is ze ook voorzitter van de werkgroep bij de Hoge Gezondheidsraad die de psychosociale impact van de coronacrisis onderzoekt. En die impact is zwaar, zegt ze.

ELKE VAN HOOF «De cijfers over angst, depressie en vereenzaming bij de bevolking zijn verontrustend. Uit de onderzoeken van de Universiteit Antwerpen en de Universiteit Hasselt zie je dat bijna 40 procent van de bevolking last heeft van stress, slapeloosheid, emotionele uitputting, prikkelbaarheid en negatieve stemmingen. Mensen verliezen hun motivatie om de maatregelen op te volgen. Ze missen het contact met hun familie en vrienden. Er was een opsteker nodig. Moederdag is dan een mooi, symbolisch moment.»

HUMO Het optimisme van de eerste weken, toen er nog berenjachten, voorleesacties en concerten voor de woon-zorgcentra werden georganiseerd, is uitgedoofd.

VAN HOOF «Zo gaat het altijd in noodsituaties. Eerst heb je de wittebroodsweken. Iedereen denkt: we zitten allemaal in hetzelfde schuitje, we komen hier samen doorheen. Overal zag je goedbedoelde acties, maar de meeste initiatieven zijn intussen gestopt. Zoiets hou je maar een paar weken vol. Mensen raken gedesillusioneerd. Sommigen worden cynisch en opstandig.

We kijken veel kritischer naar de overheid, die we in het begin nog wilden steunen. »De zorg­ en welzijnssector draait wél nog steeds op adre naline, maar dat kan ook niet blijven duren. En er komt ook een moment dat de begrafenis ondernemers gaan beseffen dat ze geen waardering zullen krijgen voor hun zware werk in extreme omstandigheden. Dan zal ook daar het moreel zakken.»

HUMO Zal die kleine versoepeling rond het sociaal contact een groot verschil maken?

VAN HOOF «Ja. Angsten en depressies zullen misschien niet direct verdwijnen, maar mensen zullen opnieuw positieve emoties ervaren. Dat is belangrijk om jezelf opnieuw op te laden, want isolatie vreet energie. Bovendien is het logischer dat je eerst je familie en je vrienden ziet, vóór je terugkeert naar de werkvloer. Mensen begrepen dat niet: ‘Ik mag wel mensen zien op het werk, maar mijn eigen familie mag ik niet bezoeken.’»

HUMO De premier bracht een bitterzoete boodschap: je mag weer op bezoek bij elkaar, maar niet met meer dan vier personen. Heeft ze het goed gedaan, ditmaal?

VAN HOOF «Het was een grote stap vooruit, ja. Premier Wilmès had het over een contract met de burger, ze sprak de mensen aan op hun verantwoordelijkheidsgevoel. Op zich is dat positief, alleen zei ze er niet bij hóé de mensen het precies moesten aanpakken met die nieuwe bezoekregels. Dat zorgde voor verwarring. Ik heb na de persconferentie waanzinnig veel berichten gekregen van mensen die het niet begrepen. ‘Wij zijn een gezin van zes, moet ik dan twee kinderen thuislaten?’ ‘Mogen we met vier verschillende gezinnen bij elkaar op bezoek?’ Ik ben er zeker van dat zondag hele families bij elkaar gaan zitten, met veel meer dan vier bezoekers — met alle risico’s van dien. Maar zo werkt gedrag: als de regels niet duidelijk zijn, kleuren de mensen ze zelf in.

»Wat ze wél hadden moeten doen? Een rollenspel. Tonen hoe het moet. Ze hadden filmpjes kunnen tonen, met scenario’s voor verschillende profielen, van alleenstaanden over eenoudergezinnen tot grote families. Dan waren de krijtlijnen voor elke doelgroep duidelijk geweest. Ik heb straks een videomeeting met Erika Vlieghe, dat is wat ik haar ga vertellen. Maar uiteindelijk zijn wij maar adviseurs. Het is de politiek die beslist.»

LEEUW IN EEN KOOI

HUMO Veel mensen gingen vorige week opnieuw aan de slag, maar iedereen bleef heel voorzichtig. Ook in ons bedrijf bleef zowat iedereen thuiswerken. Verbaast u dat?

VAN HOOF «Nee, de meeste mensen staan niet te springen om de wereld nu opnieuw te gaan verkennen. Kijk naar wat er gebeurt als je een dier vrijlaat in het wild. Dat blijft eerst nog een tijdje in zijn kooi zitten, ook al is de deur open. Het wacht af, en kijkt goed rond of er nergens gevaar dreigt. Daarin zijn wij niet anders: onze hersenen zijn enorm gevoelig voor dreiging.

»Er is zoveel angst gecreeerd om ons in ons kot te krijgen, en die angst verdwijnt niet zomaar als je de deur weer openzet. Je mag niet onderschatten hoeveel mensen al wekenlang niet buitenkomen. Of snel trip­trip­trip naar de winkel en terug. Ook kinderen zijn vaak erg bang, omdat ze telkens weer hebben gehoord hoe gevaarlijk het virus is, en dat je eraan kunt sterven als je naar buiten gaat.

»Onze terughoudendheid zal niet zomaar verdwijnen, en dat ligt ook aan de manier waarop de overheid communiceert. Ze moet mensen bij de hand nemen en hen verleiden om opnieuw buiten te komen. Om zo, stapje voor stapje opnieuw de dagelijkse routine op te nemen. Bij dieren leggen ze voedsel voor de kooi om ze naar buiten te lokken. Maar onze regering zei: ‘Voilà, de deur van de kooi staat open!’ En dat was het dan.»

HUMO Dan zal het deze week nog niet stormlopen in de winkelstraten?

VAN HOOF «Ach nee. We hebben allemaal online geshopt. En opnieuw: mensen zullen een afwachtende houding aannemen. Eigenlijk zou de regering ook hier een rollenspel moeten opzetten: film de eerste mensen die wel al durven te gaan winkelen. Want hoe werkt het allemaal, met die anderhalve meter afstand? Mag je boeken aanraken, kun je kleren passen? Maak filmpjes van rolmodellen die tonen hoe winkelen toch nog leuk kan zijn. Dat is een gemiste kans.»

HUMO Minister De Crem zei: ‘Het wordt geen ‘funshoppen’ maar ‘runshoppen’.

VAN HOOF «De Crem heeft het nog niet goed begrepen hè, hoe dat systeem om mensen te verleiden werkt.»

HUMO Had men de mensen dan mee in die keuzes moeten betrekken, zoals sommige psychologen suggereren?

VAN HOOF «Welnee, want dan wordt het een oeverloze praatbarak en heb je in oktober nóg geen sociaal contact. Uit de gezondheidspsychologie weten we dat mensen die angstig zijn niet graag zelf beslissingen nemen. In zo’n situatie heb je dus een leider nodig met een visie, die uitlegt wat, hoe en waarom.

»In Nederland heeft Mark Rutte het veel beter gedaan, en ook van Canada en Nieuw­Zeeland kunnen we lessen leren. De vrouwelijke premier van Nieuw­Zeeland, Jacinda Ardern, brengt dezelfde boodschap, maar ze geeft iedereen het gevoel dat hij of zij persoonlijk wordt aangesproken. Zonder onbegrijpelijke Powerpoint.

»Gelukkig heeft de regering intussen zelf beseft hoe problematisch die beruchte persconferentie was. Hoe slechter de beleidsmakers communiceren, hoe minder de mensen hun vertrouwen schenken en hoe minder gemotiveerd ze zijn om de maatregelen op te volgen. En dan vallen er onnodige slachtoffers. Kijk naar Limburg: een waar slagveld. Daar wonen natuurlijk veel mensen die al kwetsbaarder waren, omdat ze vroeger in ongezonde omstandigheden in de mijnen hebben gewerkt. Maar ook de cultuur speelt een rol. De eerste boodschappen over social distancing hebben veel Turken niet bereikt, omdat ze op een andere manier communiceren en zich via andere kanalen informeren.

»De crisiscommunicatie van onze regering was over de hele lijn abominabel. Dat zal perverse effecten hebben op de geloofwaardigheid van de regering als er een nieuwe corona­uitbraak komt. De volgende keer zal Maggie De Block met haar geweldige oneliner ‘Blijf in uw kot’ niet meer zo veel impact hebben. ‘Daar zijn ze weer,’ zullen de mensen denken.»

‘Er is zoveel angst gecreëerd om ons ín ons kot te krijgen. Die angst verdwijnt niet zomaar als je de deur van het kooitje weer openzet.

HUMO Waar liep het dan fout?

VAN HOOF «Ik begrijp nog altijd niet waarom ze geen gezondheidspsycholoog hebben opgenomen in de expertenteams die de regering adviseren. Die had de communicatie kunnen bijsturen om de mensen beter te bereiken, en de psychosociale impact van de quarantaine kunnen monitoren. Ik heb Maggie De Block daar van in het begin op aangesproken – ik heb een goeie relatie met haar. Maar ik geef ook alleen maar advies, en de beleidsmaker kiest. Maggie heeft toen gekozen: ‘Ik moet zorgen dat er zo weinig mogelijk doden vallen.’ Daar valt iets voor te zeggen, maar nadien is het psychosociale luik ook niet meer opgepikt. Ze heeft beslist om de videoconsultaties van psychologen terug te betalen, maar meer ook niet. Dat is geen gecoördineerde psychologische zorg. In crisissituaties leer je de werkelijke overtuigingen kennen en voor de regering was het mentale welzijn geen prioriteit. ‘Daar zullen we naar kijken als we eens 5 minuten tijd hebben.’ Ik heb lang geroepen in de woestijn, maar nu beginnen ze eindelijk te luisteren.»

SCHAAMTE EN FRUSTRATIE

HUMO Is het nog op tijd, dat ze luisteren?

VAN HOOF «We gaan een prijs betalen voor al dat getalm, ook op de werkvloer. We zien nu al een stijging van het absenteïsme bij bedrijven in de lockdownlanden. In de tweede week van de lockdown heb ik samengewerkt met een firma die op dat ogenblik al een uitval had van 40 procent bij de werknemers. Mensen die ziek waren, of bang, of die zich thuis moeilijk konden organiseren. Andere bedrijven zeggen me dat ze de productiviteit van hun mensen zien dalen tot 35 à 40 procent. Dat zijn serieuze alarmbellen. Over drie tot zes maanden kunnen we nog een tweede golf verwachten van wat ik ‘coronaburn­outs’ noem. In sommige sectoren zullen 40 tot 70 procent van de werknemers uitvallen door chronische stressklachten. Op lange termijn zal 10 procent van die mensen blijvend arbeidsongeschikt zijn, door depressies, alcoholmisbruik en posttraumatische stress. Tot jaren na de quarantaine.

»Veel mensen steken tijdens de quarantaine een tandje bij om alles te kunnen bolwerken. Als dan de routine terugkeert en het werk zijn normale ritme hervat, zullen ze opnieuw het beste van zichzelf geven om de economie op gang te trappen. Na drie tot zes maanden gaan ze door de knieën, omdat ze uiteindelijk toch de rekening krijgen gepresenteerd. Het is als een vertraagde tijdbom. We zien hetzelfde gebeuren bij reorganisaties van bedrijven: de eerste maanden vallen weinig werknemers uit, hoewel ze enorm onder druk staan. Na zes maanden vallen er plots wél veel mensen uit met een burn­out, omdat ze lang op adrenaline zijn doorgegaan.»

HUMO Een uitval van 40 tot 70 procent van de werknemers is wel erg veel. Waarop baseert u dat?

VAN HOOF «Die 70 procent gaat natuurlijk over het personeel in de zorg­ en welzijnssector. We baseren die cijfers op eerdere ervaringen met quarantaine. Er zijn verschillende studies gedaan naar de impact van isolatie, onder meer na uitbraken van SARS en ebola. Ook bij bedrijven die dicht bij Ground Zero lagen, zag men na de aanslagen van 9/11 het absenteïsme de hoogte in schieten, tot 70 procent. Nu, dat waren telkens studies naar het effect van een lockdown in kleinere gebieden. Dit keer is Ground Zero geen dorp of stad in quarantaine: een derde van de wereldbevolking zit in zijn kot. In China, waar de uitbraak begon, zie je vandaag al dat 50 procent van de bevolking last heeft van een acute stressstoornis.»

HUMO Wat is het verschil tussen een coronaburn-out en een gewone burn-out?

VAN HOOF «Normaal heeft een burn­out alleen met het werk te maken. Je haalt geen voldoening meer uit je job, je kunt je talenten niet inzetten, je hebt een slecht contact met je leidinggevende, en die drie uur per dag in de file is er ook te veel aan. Stilaan raak je mentaal uitgeput, en als dat te lang duurt, word je ziek.

»Een coronaburn­out gaat ook over mentale uitputting, maar dan vooral omdat je emotionele brein te lang onder spanning heeft gestaan; omdat je te veel dreiging, onzekerheid, of traumatiserende ervaringen te verwerken hebt gekregen. In ziekenhuizen en woon­zorgcentra hebben zich vreselijke taferelen afgespeeld. Denk aan een begrafenisondernemer die een kist tot aan het ziekbed van een overledene moet rollen, vervolgens voor de ogen van de andere coronazieken die liggen te vechten voor hun leven de dode in de kist moet leggen, en ze dan weer langs alle andere patiënten naar buiten moet rollen. Dat zijn beelden die je moet verwerken.

»Er is veel schuldgevoel en schaamte bij de mensen in de zorgsector. Ze schamen zich voor de manier waarop ze zorg moeten bieden. In de rusthuizen zorgen ze voorandermans ouders op een manier die ze zelf helemaal niet oké vinden. Dat is traumatiserend, ook al omdat je er zelf geen controle over hebt. Artsen en verpleegkundigen zijn gefrustreerd omdat ze hun patiënten willen helpen, maar niet de juiste beschermingsmiddelen krijgen om dat te doen, of omdat ze bandwerk moeten verrichten. ‘Waar ben ik mee bezig?’ vragen ze zich af. Mensen in de zorg mogen hun kinderen laten opvangen op school, maar voelen zich schuldig wegens de reacties van de scholen in de media: ‘Wij moeten het oplossen voor de rest.’ En ze voelen zich schuldig omdat ze de besmetting van het ziekenhuis mee naar huis kunnen nemen, naar hun gezin.»

HUMO Welke andere sectoren zijn gevoelig voor coronaburn-outs?

VAN HOOF «Je hebt een aantal risicoprofielen, over de beroepsgroepen heen. In de eerste plaats de mensen die zelf ziek zijn geworden, of dierbaren hebben verloren. Uiteraard ook de mensen die vóór de coronacrisis al niet zo goed in hun vel zaten, een psychisch probleem hadden of sociaal kwetsbaar waren.

»Een andere belangrijke groep zijn de mensen die bang zijn voor een besmetting met Covid­19. 80 procent van de burgers bevriest bij het idee dat ze besmet zouden kunnen raken.»

HUMO 80 procent?

VAN HOOF «Kijk om je heen: mensen zijn báng, ook kinderen en jongeren. Dat komt ook door de massale berichtgeving in de media. Je kunt je televisie niet meer aanzetten of het gaat erover. Op het nieuws tonen ze expliciete beelden vanop intensive care, hoe je mensen intubeert bijvoorbeeld. Bij iemand die daar niet mee vertrouwd is, komt dat hard binnen. »

Een andere grote risicogroep zijn de ouders met kinderen jonger dan 16, voor wie het schipperen is om elke dag door te komen. Ik heb zelf twee kinderen, van 10 en 11 jaar, en ik weet hoe moeilijk het is om je werk te combineren met je rol van ouder. En dan zijn er ook de alleenstaanden die vereenzamen. Hoe je op zo’n crisis reageert, hangt af van je aanpassingsvermogen.»

HUMO En hoe hard de economische crisis toeslaat in je gezin.

VAN HOOF «Veel werknemers zijn onzeker of ze hun job zullen kunnen behouden. En met reden, want het wordt een waar economisch slagveld. De regering heeft de tijdelijke werkloosheid in het leven geroepen om de eerste schok op te vangen. Maar we weten uit het rapport van de OESO dat die maatregel tijdens de financiële crisis van 2008 maar 40 procent van de banen heeft kunnen redden. Er wordt nu al over een verlies van 1 miljoen banen gesproken. En in een recessie wordt het risico op zelfdoding groter. Bij de economische crisis van 2008 stegen de suïcidecijfers wereldwijd met 4 tot 5 procent, vooral in ondernemersmiddens. Mensen die hun levenswerk kapot zien gaan; een familiebedrijf dat al tachtig jaar bestaat en onder jouw bewind de dieperik in gaat; de schaamte voor je medewerkers omdat die ook allemaal hun job verliezen… Bij ondernemers ligt dat heel gevoelig. Ik begeleid nu al mensen uit de horeca, waar veel zaken over de kop zullen gaan. »Als je al die dingen naast elkaar legt, is 40 tot 70 procent uitval echt niet overdreven. Ik vind dat er heel licht over de mentale impact wordt gegaan.»

‘Depressie, alcohol, stress… Op lange termijn zal 10 procent van de mensen met burn-out blijvend arbeidsongeschikt blijven. Tot jaren na de quarantaine.

HUMO Hoe kun je zorgen dat je fluks door de quarantaine fietst?

VAN HOOF «Structuur in je dag brengen, gezond eten, bewegen en genoeg slapen. Je ’s morgens aankleden, de keuken op orde houden, water drinken. Het allerbelangrijkste in die structuur is dat je genoeg herstelmomenten inbouwt, dat je dingen doet waar je energie van krijgt: wandelen, schilderen, een boek lezen… Zelf ben ik de saaie zaken waar ik tegenop kijk opzij aan het schuiven, zoals facturen maken of lijsten met publicaties updaten. Onder sommige dingen kun je niet uit, maar probeer de vervelende dingen tot 10 procent van je werktijd te beperken. Doe zoveel mogelijk dingen waar je ogen van gaan blinken, want dat zijn de momenten waarop je lichaam recupereert. Kies voor jezelf, niet op een egoïstische manier, maar vanuit zelfzorg. Ik heb keihard gewerkt, maar aan mijn zelfzorg op vlak van slaap, voeding en beweging raakt niemand. Anders zou ik het gewoon niet volhouden.»

POLITIECONTROLE

HUMO Toch zagen veel psychologen hun aanvragen dalen.

VAN HOOF «Het belangrijkste dat we hebben geleerd, is dat mensen in dit soort crisis tijden niet zelf om hulp vragen. Ze willen zich niet kwetsbaar tonen.»

HUMO Omdat ze vinden dat hun eigen probleem ondergeschikt is aan de wereldwijde pandemie?

VAN HOOF «Ja, maar ook omdat ze vinden dat ze een rots in de branding moeten zijn. Als ouder voor hun kinderen, of als baas voor hun werknemers. Nu veel mensen terugkeren naar de werkvloer, zullen ze ook niet zelf aangeven dat ze het moeilijk hebben, uit angst om op de zwarte lijst te komen wanneer hun bedrijf moet reorganiseren. Die psychosociale hulp mag dus niet afwachtend zijn. Mozes moet niet naar de berg komen, de berg moet naar Mozes komen. Maar dat is dus níét gebeurd. Mijn eigen beroepsvereniging heeft beslist dat we alleen nog online mochten werken. Terwijl dat nérgens zo is beslist.»

HUMO Psychiater Kris Goethals maakte zich vorige week boos op jullie eigen sector: ‘Slimme psychologen zeggen dat er een tsunami aan psychologische problemen aankomt, en vervolgens gooien ze de boel dicht en gaan ze mee in lockdown.’

VAN HOOF «Ik volg hem daar helemaal in. Drie op de vijf lopende therapieën zijn onderbroken, omdat de begeleidende psycholoog of psychiater de deuren sloot. Dat had nooit mogen gebeuren. Ik heb dat niet gedaan: ik vond dat ik mijn patiënten niet zomaar kon loslaten en ben zelf naar mondmaskers en ontsmettingsmiddel op zoek gegaan.»

HUMO Doen ze het in andere landen beter met die psychosociale zorg?

VAN HOOF «In Frankrijk hebben ze na de terreuraanslagen voor een revolutionaire aanpak gekozen. Naast de ziekenhuizen en de medische triage posten zetten ze nog een derde post op, voor de psycho sociale zorg. Sindsdien doen ze het zo bij elke crisis. Ze hebben mobiele ploegen die psychische ondersteuning en traumatherapie bieden. Zo verkleinen ze het risico op langdurige problemen.

»Na de terreuraanslagen in Brussel heb ik als trauma­ expert samen met anderen een psychosociaal rampenplan mogen voorstellen voor crisissen op grote schaal. Daar zat ook zo’n triagesysteem bij voor mensen die nood hebben aan psychologische ondersteuning. Maar het is er nooit van gekomen, terwijl de psychologische schade in deze crisis nog veel grootschaliger is dan bij de aanslag van 22 maart, omdat iederéén geraakt wordt.»

HUMO Een groep die wellicht erg getraumatiseerd zal blijven, zijn de nabestaanden van coronapatiënten die alleen moesten sterven.

VAN HOOF «Al die drama’s zullen voor veel onverwerkte rouw zorgen. Ik heb een verhaal gehoord van mensen die onderweg waren naar hun dierbare op een sterfbed, en te laat kwamen omdat ze tegengehouden werden door de politie; ze waren zo snel vertrokken dat ze hun document van essentiële verplaatsing niet bijhadden. Als iemand op intensive care overlijdt aan Covid­19, wordt die met tube en al in een lijkzak gestoken. Zo’n zak wordt ontsmet en onmiddellijk gecremeerd. Sommige mensen zijn al gecremeerd nog voor de familie in het ziekenhuis is geraakt. Afscheid nemen in het ziekenhuis gebeurt in de gang: de familie moet tegen de muur gaan staan terwijl het bed voorbijrolt. Je mag niets aanraken, alleen oogcontact maken. Dat zijn geen normale afscheidsrituelen, en sommige mensen zullen dat niet te boven komen.»

HUMO Geen enkele politicus piept over dat soort drama’s.

VAN HOOF «Nogmaals, in dit soort crisissen komen de ware overtuigingen naar boven, en de dood, die is onbespreekbaar. Geen enkele politicus wil zich daaraan wagen. Maar net nu er zoveel mensen sterven in extreme omstandigheden, mogen we daar niet over zwijgen. Al die families hebben het gevoel dat ze er helemaal alleen voor staan. We applaudisseren elke avond om acht uur, maar de mensen die iemand verloren hebben, krijgen hoogstens een knikje als ze iemand passeren op straat. Dat mogen we niet laten gebeuren. Die mensen hebben nood aan een gevoel dat ze collectief gesteund worden. Voor de doden die vielen tijdens de aanslagen organiseren we ook een herdenking. Waarom niet elke middag een lied spelen op alle radiozenders, ter ere van de coronadoden en hun familie?»

GRAAG TRAAG

HUMO Er zijn ook mensen die zich in deze quarantaine net beter voelen. In de hulpverlening zeggen sommige patiënten dat ze voor het eerst niet alleen getroffen zijn en zich verbonden voelen met anderen.

VAN HOOF «Waar ze vroeger het gevoel hadden dat de wereld maar doordraaide en dat niemand op hen wachtte, is alles nu vertraagd. Iedereen zit in hetzelfde schuitje, dus is het makkelijker om je wagentje weer aan te haken. Het is een gezamenlijk trauma.»

HUMO Zelf ben ik vorige zomer vier maanden out geweest met rugproblemen. Nu denk ik over de quarantaine: been there, done that.

VAN HOOF «Dat komt omdat je het al eens hebt meegemaakt. Je weet wat het is om ‘gevangen’ te zitten. Je hersenen kennen dit gevoel en dat maakt het voor jou makkelijker om je aan te passen. Maar voor de meerderheid van de mensen is dit de eerste keer.

»Er verschijnen nu overal doemberichten dat we vanaf nu veel vaker in quarantaine zullen moeten gaan, omdat pandemieën vaker zullen voorkomen. Gelukkig kun je mensen daarin trainen, en dan wordt het de volgende keer minder erg.»

HUMO De volgende lockdown zal voor iedereen veel makkelijker zijn?

VAN HOOF «Zeker weten. De burger zal veel beter voorbereid zijn, en de overheid ook. Dit is inderdaad een nieuwe realiteit, maar we hoeven er niet bang voor te zijn. De grootste barrière om ons aan te passen, is de schuld bij anderen leggen. Hoe sneller we ons erbij neerleggen dat dit type virussen in de wereld leeft en ons in de toekomst dus nog zal besmetten, hoe sneller we onze manier van werken en leven kunnen heruitvinden.»