Het wankele evenwicht van het verlangen
Denken is ook een vorm van verlangen.
Verlangen naar inzicht, oplossing, verlossing.
Verlangen is een levensbreed thema.
Verlangen, beheren of willen verschillen op een subtiele manier van elkaar. Het uitkijken naar een verte, een straks, een hoop.
Soms hopeloos, soms wanhopig.
In wezen is elk verlangen een beweging. Etymologisch gaat het terug op ‘lang’ en betekent het langer maken, uitstellen. Zoals in het Engels ‘to long’. Het lijkt te wijzen op een bewuste handeling: het doelgericht verlengen van iets dat tegelijk vaak zo snel mogelijk vervuld wil worden.
We zitten allemaaal op die aloude ‘carrousel’waarop iedereen kijkt naar elkaar, terwijl we op en neer gaan’ en iedereen denkt dat hij anders is. Wie of wat heeft ooit die stuwing aangericht, die carrousel doen draaien, die doolhof in ons aangelegd?
Wie van ons heeft er eigenlijk ooit naar mijn, ons, uw verlangen verlangd? Niets of niemand heeft ooit naar ons bestaan verlangd of uitgekeken, laat staan erop gehoopt.
We zijn van top tot teen, van ziel tot brein, van Romeo tot Julia, ons eigen eenzame verlangen. Het verlangen is chronisch: we hebben het niet, we zijn het. Niets of niemand ontfermt zich daarover. Alleen wij zelf kunnen het beheren en beheersen.
Ons verlangen richt zich meestal op dingen, op materie, op het tastbare maar onderhuids zit steeds het verlangen naar ‘verheffing’.
Onze verlangens uiten of verhullen we op talloos veel manieren. Van het vijgenblad van Eva tot onze miljarden likes op facebook: onze hele leefruimte is onophoudelijk bewoond door objecten die het spectrum van onze verlangens belichamen. Van gezinsfoto’s aan de muur tot de dikke auto voor de deur. Van kruisbeelden tot huisdieren. Gewoon rondkijkend in ons huis kunnen we aan zowat elk ding een verhaal van verlangen verbinden. Het is allemaal te herleiden tot dat ene oerverlangen: geborgenheid.
Een van de meest terugkomende verlangens, ook in de kunsten, is het onbestemde verlangen: melancholie, heimwee, Fernweh,…
Het verlangen als verlangen. Doelloos. Zonder bestemming onderweg.
Er zijn bibliotheken vol over geschreven, de hele kunstgeschiedenis maar ook de populaire cultuur en de hedendaagse media zijn er van doordrongen.
Het ‘Überverlangen’ in ons tijdsgewricht is het verlangen naar geluk. Het is een open wonde. Er draait een hele industrie rond.
Tegelijk is ‘depressie’ in onze tijd, wereldwijd, de belangrijkste doodsoorzaak.
Het verlangen veroorzaakt evenzeer grote verukking als afgrondelijk leed. Evenzeer paniek als verlokking. Het verlangen kan even licht voorbij zweven als loodzwaar zijn.
Het meest constante en complexe verlangen is het verlangen naar de ander. Wij zoeken elkaar voortdurend. Het leidt ons soms naar de hemel en soms naar de hel.
Het uit zich even geestelijk als lichamelijk.
Elke omarming is een moedige of armoedige poging.
Nooit kan je iemand kennen of er mee samenvallen.
In die eeuwige nadering zit ons menselijk onvermogen én onze uiterste samenkomst. Altijd, tussen alles en iedereen gaapt een niemandsland. Wij komen nooit verder dan onszelf, terwijl net wijzelf niets liever zouden willen.
Niet alleen is er de romantische verzuchting naar de wederkerigheid van het verlangen. Wie begeert wil ook begeerd worden. Ben ik meer verlanger dan verlangde?
Het is de weerloosheid die elk verlangen noodzakelijk in zich draagt.
En daar ontstaat een nieuw verlangen: het verlangen naar onszelf, een inwendige doolhof, een innerlijke carrousel, een draaikolk in drijfzand. Een ongewis gebied in niemandsland.
In wankel evenwicht, tegen beter weten in: het Verlangen op zijn scherpst, zoals het ons al miljoenen jaren het liefst ziet bewegen.
Elk verlangen verlangt onvrijwillig ook naar zijn einde.
Ontelbaar veel herinneringen aan onze verlangens hebben we intussen nagelaten. Ze overleven tussen tijd en vergetelheid tot ze ooit onherroepelijk zullen oplossen in de onbewogenheid van de tijd.
Laat dat de ultieme troost zijn voor ons allen.
BERNARD DEWULF
Samenvatting essay ‘Het wankele evenwicht van het verlangen’
Geschreven voor het Kunstenfestival Watou 2018
http://www.kunstenfestivalwatou.be/nl/pagina/221/home.html
Watou! Hoe dikwijls heb ik dat al niet willen zien, maar is mij nog nooit gelukt! Misschien lukt het in augustus als we aan zee zijn. Ik heb de link doorgestuurd naar de kinderen…