Eline De Munck zingt en vertelt voor Te Gek!?
De Standaard – Veerle Beel – 05.09.2018

In de nieuwe voorstelling van Te Gek!? zingt en vertelt Eline De Munck over kwetsbaarheid. Ze leest ook een brief aan haar oma voor, die door zelfdoding om het leven kwam. ‘Ik denk dat je jezelf altijd ergens schuldig voelt.’

‘Iedereen moddert zomaar wat aan, toch?

Ze is groot, blond, slank en succesvol: de mooie bril op haar neus is het uithangbord van haar eigen bedrijf, Odette Lunettes. Op haar Instagram-account zien we haar in al haar perfectie. Toch gaat Eline De Munck, ook bekend van programma’s op VTM, de uitdaging aan om de nieuwe muziekvoorstelling van Te Gek!? te dragen, samen met muzikant Wouter Berlaen. Thema: zelfdoding.

Wat heeft ze met dat onderwerp? Een tragisch familieverhaal: ‘Mijn moeder was vijftien jaar. Haar vader was tien jaar eerder al overleden. Toen kwam mijn oma door zelfdoding om het leven. Ik zeg nu wel oma, maar ik heb haar eigenlijk nooit zo genoemd. Ik heb haar niet gekend. Ik weet niet wie ze was, welke mopjes ze vertelde, welke liedjes ze zong, welke gerechten ze klaarmaakte. De mama van mijn mama heeft helaas geen rol kunnen spelen in mijn leven.’

In de voorstelling, die een tour zal maken langs psychiatrische centra, leest De Munck straks een brief voor aan haar grootmoeder. ‘Ik vind het bijzonder moeilijk om die brief te schrijven. Het is meer een brief aan mijn eigen moeder, en ik weet dat zij in de zaal zal zitten … Dat maakt het extra lastig. Ik wil vertellen welke gevolgen de zelfdoding voor haar heeft gehad, en hoe wij dat tot in de volgende generatie hebben ervaren. Ik word al emotioneel als ik er nog maar aan dénk. Terwijl ik echt niet emotioneel wil worden tijdens de voorstelling, want ik zie mezelf als verteller. Ik wil de aandacht allerminst op mijzelf vestigen.’

Vervlogen woede

Een andere brief die Eline zal voor­lezen, is die van Judith Schepens (22) aan haar vader, die vorig jaar door zelfdoding om het leven kwam. Dat was voor Judith geen complete verrassing: ‘Mijn vader heeft jarenlang gekampt met een alcoholverslaving en met psychische problemen. Hij had al geregeld pogingen gedaan, sinds mijn ouders uit elkaar waren. Ik heb een tijdlang afstand van hem genomen, omdat het allemaal te veel werd.’

‘De jongste tijd was onze relatie weer aan het helen. We hebben veel met elkaar gepraat. Hij gaf aan dat het beter ging. We kregen weer hoop, omdat hij een nieuwe behandelplek had gevonden. Hij zei dat hij erin geloofde.’

‘En tegelijk speelde het altijd door mijn gedachten dat ik hem toch nog kon verliezen. Daarom heb ik elke keer gezegd dat ik hem graag zag. Ik denk wel dat hij begrepen heeft waarom ik eerder afstand van hem had genomen. Het had hem pijn gedaan, maar hij begreep het.’

Eline: ‘Wat een moeilijke situatie! Als je in relatie staat tot iemand die voor zelfdoding kiest, denk ik dat je je altijd ergens schuldig voelt.’

Judith: ‘De mensen zeggen dat ik me niet schuldig hoef te voelen, maar zo zwart-wit is het niet. De werkelijkheid is veel grijzer. Je denkt altijd dat je dit of dat nog had kunnen doen. We probeerden hem te helpen. Maar hij liet dat niet toe. Hij had het sowieso moeilijk om hulp te aanvaarden.’

Eline: ‘Je kwetsbaar opstellen is niet zwak. Het kan pijnlijk zijn, maar doorgaans helpt het je om stappen vooruit te zetten. Daarom toeren we met deze voorstelling in psychiatrische centra. We willen het taboe openbreken en laten zien hoe het er daar aan toe gaat, want de psychiatrie wordt nog te vaak gezien als een gekkenhuis. Dat woord alleen al klinkt afschuwelijk.’

Judith: ‘Terwijl je het moet zien als een kuuroord, waar je geestelijk tot rust kunt komen en jezelf terug kan vinden.’

Is ze boos geweest op haar vader? Ze glimlacht: ‘Vroeger ben ik vaak kwaad op hem geweest, zeker wel. In zijn laatste jaren niet meer. Nu rest er alleen nog liefde. Sinds hij uit het leven is gestapt, is alle woede en alle gif vervlogen. Er is niet langer de constante bezorgdheid over het feit dat hij alleen en ongelukkig is.’

De brief die ze haar vader heeft geschreven, en die door Eline zal worden voorgelezen, zit in dezelfde sfeer: ‘Hoe ik naar hem kijk, hoe ik nooit meer kwaad op hem zal zijn. Eén en al liefde.’

En er is ook de song die ze voor hem heeft geschreven, en die Eline zal zingen: ‘Er zijn altijd dingen in jezelf die de moeite waard zijn, ook al besef je het zelf niet. Mijn vader was muzikant en communiceerde vaak via muziek. Ik bewonder hem erom. Hij blijft mijn idool.’

Pijnlijke plek

Herkent Eline iets van dit verhaal in haar moeder, die toch ook nog maar 15 was toen haar moeder uit het leven stapte?

Ze zegt: ‘Ik denk dat de liefde altijd wint. Maar hoewel het onderwerp bij ons thuis geen taboe is, weet ik niet zoveel over wat er aan de dood van mijn moeders moeder voorafging. Het gesprek spitst zich meestal toe op wat er fout is gegaan – en wat daarna kwam. Hoe ze bij haar oudere zussen en broers is gaan wonen, die ook nog maar pas getrouwd waren en hun weg nog aan het zoeken waren in het leven.’
Judith: ‘Misschien beperkt ze zich daartoe omdat wat voorafging te emotioneel is?’
Eline: ‘Ja, misschien. Maar ze was pas 15. Ik denk dat ze veel vergeten is van wat voorafging. Om verder te kunnen, heeft zij dat trauma moeten afsluiten – denk ik. Het is ook de reden waarom ik zo weinig over haar moeder weet.’

Judith: ‘Je weet dus niets over de emotionele pijn van je grootmoeder?’

Eline: ‘Ik sta achter mijn mama. Ik kaart geen zaken aan die zij te moeilijk vindt. Ik voel geen behoefte om op zoek te gaan naar wat niet mijn pijn is. Maar ik weet wel dat mijn moeder altijd min of meer op zoek is gebleven naar haar roots, haar kern. Toen ik zelf 15 werd, heb ik dat erg gevoeld. Zij zat op een dwaalspoor … Ze kon de vragen die ik haar als tienermeisje stelde, niet beantwoorden, bij gebrek aan voorbeeld. Ze dacht vaak dat ze geen goede moeder was. Terwijl iedereen zomaar wat aanmoddert in het leven, toch?’

‘Daar tegenover staat dat onze opvoeding hier ook positief door gekleurd is. Mijn tweelingbroer en ik hebben een erg open en vrije opvoeding gekregen. We hebben veel liefde en warmte gevoeld en veel begrip ervaren. Alles was bespreekbaar. Ook is de familieband, met ooms en tantes en neven en nichten, heel hecht gebleven. Ze komen altijd naar mijn voorstellingen. Iedereen helpt iedereen. Dat zie ik ook als een gevolg van het familiedrama.’

‘Toch blijft het een pijnlijke plek. Dat merkte ik toen ik op zoek was naar een liedje dat mijn grootmoeder graag hoorde. Mijn moeder gooide de vraag in de Whatsappgroep van de familie, en meteen moesten twee tantes huilen. Niet vergeten: veertig jaar geleden was er nog geen hulp voor nabestaanden. Gelukkig vonden ze steun bij elkaar.’

Te Gek!? Open Geest 3 is een muziektheatertournee binnen de sector welzijn en geestelijke gezondheid, bedoeld voor het brede publiek. Vanaf 19 september 2018 met Eline De Munck en Wouter Berlaen. Alle info op www.tegek.be
Bij vragen over zelfdoding: www.zelfmoord1813.be