Waarom zoveel vrouwen vermoord worden door hun man
‘Een dominante partner verlaten is zeer gevaarlijk’
De Standaard – Kim Clemens – 11.09.2019
Waarom bekopen vrouwen een relatiebreuk met hun leven? Volgens experts gaan er altijd eerst alarmbellen af. Maar we moeten ze willen en leren zien.
Weer is een vrouw gedood door haar man. In Oekene deze keer, nadat deze zomer ook al in Maasmechelen, Sint-Niklaas en Kaprijke vrouwen door hun partner of hun ex vermoord zijn. Ellen D. (37) uit Oekene had haar partner gezegd dat ze hem zou verlaten. Ze moest het dit weekend met haar leven bekopen. Nadien probeerde haar partner zichzelf van het leven te beroven. (DS 9 september)
Dat een brave ziel zich plots ontpopt tot geweldenaar, is veeleer uitzonderlijk. Bijna altijd gaan er eerder al alarmbellen af, zeggen criminologen Anne Groenen (UCLL en KU Leuven) en Marijke Roosen (UCLL): ‘Aan bijna alle gevallen van dodelijk partnergeweld gaat een heel proces vooraf: stalking, fysiek of psychisch geweld. Tot het fatale ogenblik.’
Het onderzoeksteam van Groenen en Roosen analyseerde een paar honderd gerechtelijke dossiers, keek naar buitenlandse studies en werkte samen met politie en justitie om uit te zoeken wanneer iemand overgaat tot partnergeweld. ‘Drie elementen spelen mee: de persoonlijkheid van de dader en het slachtoffer, de dynamiek van hun relatie en de concrete situatie vlak voor de feiten.’
Zowel de persoonlijkheid van de dader als die van het slachtoffer – meestal een vrouw – speelt een rol. ‘We gaan ook na of ze vroeger al met geweld in aanraking kwamen, in deze relatie of in een vorige. Het gaat dan om zowel psychisch als fysiek geweld. Is er alcohol of drugs in het spel? Soms hebben mensen een duidelijke psychiatrische stoornis. Een afhankelijkheidsstoornis, of een narcistische persoonlijkheid die in combinatie met de risicofactoren de kans op escalatie sterk verhoogt. Voor alle duidelijkheid: er zijn ook vrouwelijke plegers, maar meestal zijn het mannen.’
Cirkel van geweld
Even cruciaal is de relatie tussen de partners. Groenen: ‘Een machtsonevenwicht is vaak heel subtiel en van buitenaf niet altijd even zichtbaar. Het bouwt zich op door de jaren heen.’
‘Vaak zien we een cirkel van geweld. Het begint met wrevel. De man is boos omdat de aardappelen koud zijn, of omdat hij niet blij is met wat de pot schaft. De vrouw doet extra haar best, de man gaat overdreven compenseren, met excuses of bloemen. Tot er weer een uitbarsting komt. De vrouw wordt onderdaniger, tot ze beslist dat het gedaan moet zijn. Hij verliest zijn macht, waarop de stoppen doorslaan.’
‘Daarom is een relatiebreuk zo’n gevaarlijk moment, net als de periode die meteen daarop volgt. Na een breuk is er altijd een vorm van psychisch geweld. Als dat na verloop van tijd niet neutraliseert, en er zijn nog andere risicofactoren, dan is dat een zeer ernstig signaal dat het verkeerd kan aflopen.’
Checklist
Groenen wijst op het belang van blijvende sensibilisering en opleiding van hulpverleners, omdat ingrijpen erg complex is. Dat zegt ook Liesbet Stevens van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (IGVM). ‘Uit cijfers van politie en parket blijkt dat elk jaar zo’n 150 gevallen van familiaal geweld fataal aflopen of fataal hadden kunnen aflopen. Dat is waarschijnlijk nog een onderschatting.’
Nu wordt er vaak ingegrepen als het te laat is. ‘Mensen kijken altijd naar het slachtoffer: waarom is ze toch bij hem gebleven? Omdat weggaan van een dominante partner zeer gevaarlijk is. De samenleving helpt die vrouwen dikwijls ook niet om aan het geweld te ontsnappen.’
Het onderzoeksteam van Anne Groenen en Marije Roosen ontwikkelde een tool die bij incidenten in een relatie moet helpen in te schatten hoe groot het risico is dat ze zich zullen herhalen. De laatste drie jaar is de tool uitvoerig getest in de praktijk. ‘De resultaten zijn goed. Vooral de politie heeft baat bij een snelle screening aan de hand van de checklist.’
Te herkenbaar…gelukkig aan het ergste kunnen ontsnappen
Moedig van jou!