Zomerdepressie
Zonnige dagen kunnen ook donker zijn: ‘Ik voel de nood om me terug te trekken’

De Morgen – Fernand Van Damme – 29.07.2019

‘Op extreem warme dagen lijkt de aarde een plek waar je groot geluk mag verwachten. Ik voel mij daar niet comfortabel bij’, zegt Klara-presentator Bart Stouten.

Ervaart u dezer dagen een somber, rusteloos gevoel? U bent niet de enige. Een op de duizend Vlamingen heeft last van een ‘zomerdepressie’. Ook Tele-Onthaal ziet het aantal eenzamen in deze periode licht stijgen.

“Op dit moment is de zomer zo hyperbolisch, zo overdreven zichzelf dat ik haast geneigd ben om naar het tegenovergestelde te verlangen”, zegt Klara-presentator Bart Stouten. Hij is niet gelukkig wanneer het weer “een valse belofte van geluk suggereert”. “Op extreem warme dagen lijkt de aarde een plek waar je groot geluk mag verwachten. Ik voel mij daar niet comfortabel bij. Op zulke dagen voel ik een nood om mij terug te trekken, te slapen, boeken te lezen en te schrijven.”

‘I got that summertime, summertime sadness’, zong de Amerikaanse popzangeres Lana Del Rey al in haar gelijknamige hit uit 2012. Zomerweemoed: zo heet het sombere, rusteloze gevoel dat u misschien ervaart terwijl u dezer dagen naar de hemelsblauwe lucht kijkt. Ook Tele-Onthaal merkt een dipje bij zijn bellers en chatters, zegt woordvoerder Jennifer Pots. “De zomer werkt ontwrichtend.”

‘Netwerk op vakantie’

In de afgelopen maand kreeg de anonieme telefoon- en chathulplijn niet meer oproepen dan anders, wel praatten Vlamingen vaker over eenzaamheid. Tussen 1 juli en 21 juli had gemiddeld 12,3 procent van de bellers het over eenzame gevoelens tegenover 11,9 procent tijdens de eerste zes maanden van 2019. Bij de chatters is de tendens nog sterker: 7,3 procent in juli tegenover 5,8 procent tijdens de rest van het jaar.

Pots: “Vrienden en familie trekken op reis, maar ook psychologen en huisartsen knijpen er even tussenuit. Dat valt sommigen zwaar. Hun netwerk, hun luisterend oor valt weg. Zo is het gemakkelijk om in een isolement te vervallen.”

Geen routine

In extreme vorm kunt u over een ‘zomerdepressie’ spreken, een seizoensgebonden depressie zoals de bekendere winterdepressie. Het is een aanhoudende neerslachtigheid die jaarlijks terugkomt, altijd in hetzelfde jaargetijde. Ongeveer 0,1 procent van de Vlamingen zou met de zomerse variant te kampen hebben, zo schatte Dominique Van Praag, diensthoofd klinische psychologie aan het UZ Antwerpen, recent in Humo.

Er is niet één oorzaak voor het ontstaan van een depressie. Die is vrijwel altijd het gevolg van een combinatie van factoren: erfelijkheid, persoonlijke eigenschappen en iemands levenspad.

Professor Filip Raes, klinisch psycholoog aan de KU Leuven: “Bij zomerdepressies speelt het veranderen van de seizoenen een rol, maar even goed het verdwijnen van routine. Het is vakantie, mensen moeten niet naar kantoor, de kinderen zijn thuis… Bij sommigen hebben dergelijke veranderingen in routines een negatieve weerslag op hun stemming.”

Melatonine

Ook de veranderende hoeveelheid licht heeft een impact. In de zomer is het ’s avonds langer en ’s morgens vroeger licht. Daardoor kan ons dag-nachtritme worden ontregeld en wordt er minder melatonine aangemaakt, een hormoon dat ’s nachts door onze hersenen wordt afgescheiden en ons slaperig maakt. Een tekort eraan heeft een invloed op onze slaap en stemming.

“Dat horen wij ook bij onze bellers en chatters”, zegt Jennifer Pots van Tele-Onthaal. “Mensen geven aan dat ze door slecht te slapen in hun piekergedachten worden versterkt.”

De Zuid-Afrikaanse psychiater Norman E. Rosenthal heeft het fenomeen van seizoensgebonden depressies voor het eerst beschreven in de jaren 1980. Hij wijst ook op de sociale druk die met zomers gepaard gaat en sommige mensen beïnvloedt. “Het gevoel leeft dat de zomer leuk hoort te zijn, en als mensen niet ongelooflijk veel plezier hebben, moet er wel iets mis zijn met hen”, zo zei hij eerder aan The New York Times.

Mislukt

Oud-politica Mieke Vogels gaat niet zo ver om zich ‘zomerdepressief’ te noemen, maar herkent wel die zomerse druk waarover Rosenthal spreekt. Het kan haar soms neerslachtig maken: “In een stad als Antwerpen is er nu ongelooflijk veel te doen. Je krijgt continu brochures in de brievenbus. Eerst denk ik altijd: ik wil daarheen en dat concertje wil ik meepikken, en amai, dat ziet er plezant uit. Maar dan bestel ik toch weer geen kaarten, het aanbod is gewoon te overweldigend. Dan zit ik weleens triest in de zetel. Verdorie, waarom ben ik nu niet op dat festival, kan ik dan denken.”

Ook sociale media spelen een rol in zomerweemoed. Naar vakantiekiekjes van anderen kijken kan ons beïnvloeden, zegt Rosenthal aan de Times. “In de zomer lijkt het alsof iedereen er op z’n best uitziet en in geweldig gezelschap vertoeft op de meest adembenemende plekken.” Als jij dan thuis in je eentje in de zetel zit, kan je je mislukt voelen. Al vinden andere wetenschappers die socialemedia-uitleg te gemakkelijk. Naar verluidt dateert de eerste wetenschappelijke vermelding van een man die aan een zomerdepressie leed van 1854 – meer dan 150 jaar voordat we selfies op het strand van Knokke-Heist bij zonsondergang begonnen te posten.

Klara-presentator Bart Stouten zal je dezer dagen alleszins niet in de zandbak van Knoks burgemeester Leopold Lippens aantreffen: “De zomer is door het dolle heen. Dat het maar snel herfst is.”

Wie nood heeft aan een gesprek, kan terecht bij Tele-Onthaal op het gratis nummer 106 en op de website www.tele-onthaal.be.