Als Epicurist sprak de titel van dit artikel mij direct aan. Ik schenk het jullie.
Vergeet de vakantie en maak een feest van het leven van elke dag!

Recept voor een feestelijk leven

Zeg nu zelf, in tijden van glutenangst, broodvrees en alcoholfobie klinkt het zogenaamde mediterrane dieet als muziek in de oren. Je mag brood eten en je hebt recht op vis of vlees, veel fruit en groenten, en af en toe een glaasje wijn. Je hoeft geen ­hippe quinoa op je bord, en niets is gebakken in een lading kokosvet. Het is allemaal puur, eenvoudig, gemakkelijk, maar vooral gezond.
Dat ontdekte de Amerikaanse wetenschapper Ancel Keys in 1960 al, toen hij voor zijn zogenaamde ‘zevenlandenstudie’ 12.000 gezonde mannen volgde in zeven verschillende landen. Wat bleek? In bepaalde gebieden – zoals het Middellandse Zeegebied en Japan – werden mannen merkelijk minder getroffen door hart- en vaatziekten. Die studie werd ­later nog op veel grotere schaal herhaald en opnieuw kwamen ­wetenschappers tot de opmerkelijke vaststelling dat in sommige landen de bevolking veel gezonder is en ouder wordt dan elders. Deze plekken kregen de naam blue zones.

Ikaria, waar mensen vergeten te sterven

Het gebied aan de Middellandse Zee, met in het bijzonder de Griekse eilanden, vormt zo’n blauwe zone. The New York Times omschreef het eiland Ikaria als ‘the island where people forget to die’. Het gevolg: de blauwe zones werden overstelpt met wetenschappers en diëtisten die met een vergrootglas boven de borden van de arme inwoners stonden. En ‘arm’ mag je vrij letterlijk nemen in het geval van de mediterrane levensstijl.
Extreme diëten zijn gemakkelijker te volgen. Het is eenvoudiger om jezelf wijs te maken dat je geen brood meer mag dan het met mate te eten
‘De bewoners van de Griekse eilanden die door Keys werden ondervraagd, waren voornamelijk boeren’, zegt Patrick Mullie, voedingsdeskundige aan de VUB en auteur van het boek Gezond eten, langer leven. Het mediterrane ­model. ‘Ze hadden het niet breed en aten vooral wat ze ter beschikking hadden. Veel groenten, fruit en noten, want die konden ze zelf telen, brood, want dat was relatief goedkoop, en dan kleine porties vis en vlees. Het mag duidelijk zijn dat de mediterrane levensstijl er een is die getypeerd wordt door soberheid. Van alles een beetje en van niks te veel.’
En laat daar alvast het schoentje knellen wanneer toeristen na een jaar hard werken naar het zuiden trekken om te gaan genieten. Die stoppen niet na één glas wijn, zijn niet tevreden met een enkele kippenbil of drie langoustines. ‘Minstens even belangrijk als de kwaliteit van wat er op dat zuiderse bord ligt, is de kwantiteit.’ Met de yolo-mentaliteit waarmee de meeste vakantiegangers hun reis aanvatten, wordt dat alvast een uitdaging. Soberheid en vakantie gaan doorgaans niet hand in hand. Wel integendeel.

Alles mag (een beetje)

Opmerkelijk toch aan het mediterrane voedingspatroon is dat het geen restricties of strenge wetten hanteert. Het is niet vetarm, noch koolhydraatarm. Het gaat compleet in tegen de principes van onder meer Pascale Naessens en combineert eiwitten met koolhydraten. Het omarmt brood én pasta én rijst. ‘Het is inderdaad geen zwart-witverhaal, het is veeleer grijs, en dat hebben mensen niet graag’, weet Mullie.
Extremen – je mag niet dat, en zeker niet dat! – zijn commercieel veel interessanter. Getuige daarvan de huidige dieettrends die gluten, brood, suiker en alcohol afzweren. Extreme diëten zijn gek genoeg makkelijker te volgen. Het is eenvoudiger om jezelf wijs te maken dat je geen brood meer mag eten dan je voor te nemen het met mate te eten. ‘De mediterrane levensstijl is er een die veel mensen pas ontdekken na een zware ziekte of een burn-out, wanneer ze de waarde van die soberheid des te hoger inschatten.’
Mullie spreekt in zijn boek resoluut van een mediterraan model, en niet van een dieet. ‘Bij een dieet denken mensen meteen aan kilo’s verliezen. De levenswijze in het zuiden triggert om gezonder te eten, maar geeft je niet noodzakelijk een strak figuur. Het is ook geen wetmatigheid, zoals vele ­andere diëten dat wel zijn. Het mediterrane model verplicht niets en verbiedt ook niets, het hanteert ­alleen enkele duidelijke principes.’
Soberheid is er daar één van, maar ook vegetarische dagen horen erbij. De Griekse boeren in de studie zijn geen vegetariërs, maar door de hoge kostprijs van vlees is het een luxe die ze zich niet elke dag kunnen permitteren. ‘Belangrijk is ook dat de zuiderlingen uit die gezondheidsstudies zelf koken’, aldus Mullie. ‘Ze kopen geen kant-en-klare maaltijden, ze verwerken alles zelf. Er wordt wel melk gedronken, maar zelden zie je ingrediënten als room en boter. Door alles zelf te koken bepalen ze wat er in hun voeding terechtkomt. En dat is nog altijd de gezondste manier van eten.’
Dat beseffen ze in het Zuiden zelf niet ten volle, want de gezonde levensstijl gaat er stilaan ten onder aan de opkomst van fastfood. Verwacht wordt dat de nieuwe generaties Grieken, Italianen en Spanjaarden niet dezelfde lange, gezonde levensverwachting zullen hebben. Net omdat ze almaar meer en ongezonder eten combineren met minder beweging.

Dagen zonder stress

Gezondheid gaat al lang niet meer alleen over wat je in je mond steekt. Dat die oudjes in het zuiden naar beduidend meer jubileums voor honderdjarigen moeten, heeft niet alleen te maken met het brood, de olijfolie, de noten, de groenten en dat ene glaasje wijn per dag. Elke dag een beetje zonneschijn doet ook wonderen. Zowel fysiek (vitamine D!) als mentaal. Hetzelfde kan gezegd worden van een dagelijkse wandeling. Op het bergachtige eiland Ikaria zijn die wandelingen vaak zelfs van de pittige soort. Het gevolg: in de namiddag een dipje in het energiepeil. Geen probleem voor de kranige Ikariërs, dan doen ze toch gewoon even een dutje?
Stress is iets wat de Griekse boer letterlijk niet aan zijn hart laat komen. Wat vandaag niet is gebeurd, doen we morgen. En vanavond spelen we met de vrienden nog een spelletje domino voor het slapengaan. Want als we dan nog één bepalende factor mogen aanhalen voor het succes van de mediterrane levensstijl, dan is het wel het dagelijkse contact met familie en vrienden. Geen lange avonden voor de televisie, maar gesprekken, spelletjes of feesten. Samengevat wordt het vakantierecept dus: eet en drink met mate, beweeg veel, doe af en toe een dutje en vergeet niet dat spelletje domino in te pakken.

Onsterfelijk in Okinawa

Ook het eiland Okinawa, in Japan, vormt een belangrijke blauwe zone, een plek waar mensen beter leven. De vrouwen zijn er de oudste en ­gezondste van de wereld. Het eiland kreeg de bijnaam ‘het land van de onsterfelijken’. Hun recept? Een dieet van gewokte groenten, zoete aardappel, soms rijst, tofoe en soja, en af en toe eens een stukje varkensvlees. Alles mag, maar met mate. Opmerkelijk is dat ze elkaar voor de maaltijd een belofte doen: ‘Hara hachi bu’. Dat betekent: ‘We gaan eten tot we voor tachtig procent verzadigd zijn.’
Ook beweging en het gemeenschapsgevoel zijn in Okinawa trouwens van kapitaal belang. De bewoners bouwen er een zogenaamde moai om zich heen. Een netwerk, zeg maar, en dan niet op Facebook, Linkedin of Instagram, maar door elkaar te ontmoeten. Het gros van de ouderen op Okinawa gaat nooit met pensioen. Ze blijven zichzelf elke ochtend herinneren aan hun ikigai, wat zich dan weer het best laat vertalen als ‘levensvreugde’. In plaats van een todolijstje propvol dringende zaken af te vinken, spreken de mensen op Okinawa elke ochtend uit wat hen drijft, wat hen gelukkig maakt en waar ze ook die dag naar zullen streven. Ze onderhouden ook een eigen tuintje. Niet alleen levert dat grondstoffen en kruiden voor een maaltijd zonder toegevoegde suikers en vetten, het vermindert ook de stress.

Van Acciaroli tot Zweden

Het was de Amerikaanse journalist en producer Dan Buettner die vanaf 2003 de zogenaamde blauwe zones in kaart bracht. Hij vond er ­zeven, niet toevallig eilanden of afgesloten gemeenschappen waar fastfood en een sedentair leven minder snel doorsijpelen. Dat zijn:

Okinawa
Sardinië
Het Italiaanse dorpje Acciaroli
Het Griekse eiland Ikaria
Een schiereiland van Costa Rica
De mormonengemeenschap in Loma Linda (Californië)
Enkele gebieden in Zweden
Op basis van zijn onderzoek heeft Buettner er intussen zijn levenswerk van gemaakt om wereldwijd mensen aan te zetten tot een gezondere levensstijl. Dat gebeurt met ingrepen in de publieke ruimte, maar op zijn website vind je bijvoorbeeld ook gezonde recepten.
www.bluezones.com

RUCOLABOM
Wilde of weinig veredelde groenten bevatten meer kostbare voedingsstoffen dan een nette krop sla, maar ze zijn bitterder. Dat zoiets lekker kan zijn, bewijst rucola, een echt oerplantje.

De Standaard – 18.07.2018