Waarom ik mijn tuin niet winterklaar maak
Bron: VELT
De verleiding is groot om de tuin nu onder handen te nemen. Bladeren vegen en opruimen, planten snoeien, uitgebloeide bloemen afknippen, eenjarige planten weghalen en de aarde aangeharkt achterlaten. Alles netjes opgeruimd, alvast klaar voor het nieuwe jaar. Toch doe ik dat winterklaar maken bewust niet, want het is veel beter voor de tuin en het dierenleven om wat van die ‘rommel’ te laten liggen.
Het nut van dode dingen
De komende maanden springen de ‘dode’ elementen meer in het oog dan op andere momenten van het jaar. Boomstammen met hun kale kroon spelen de hoofdrol op het toneel boven een tapijt van dorre stengels en bruine bladeren. Wie zijn tuin in de winter netjes heeft gemaakt, mist wat mij betreft de subtiele schoonheid van afgestorven resten. Ze voegen architectuur toe aan de wintertuin en maken hem daarmee veel interessanter dan een kale, opgeruimde tuin. Vooral als ze bedekt zijn met een laagje rijp of sneeuw.
Maar het esthetische aspect is niet het enige, dat dorre materiaal is ook nuttig. Staande, afgestorven planten beschutten de bodem tegen gure wind en de strooisel of mulchlaag van takjes en bladeren vormt als het ware een isolerend dekentje. Daardoor kunnen bodemorganismen en dieren die in de grond overwinteren beter overleven. Denk maar aan hommelkoninginnen, padden en kikkers. Dat kleedje van organisch materiaal heeft nog andere voordelen voor de tuin zelf, want zodra de temperatuur een beetje oploopt, onderdrukt het onkruid, dat in de winter snel groeit om andere planten voor te zijn. Bovendien geven verterende bladeren voedingsstoffen af, waar niet alleen voorjaarsplanten, maar ook nuttige schimmels in de bodem – de zogenaamde mycorrhiza – van profiteren.
De generatie van volgend jaar
Zowel staande stengels als liggend plantafval zijn voor dieren de plek bij uitstek om te overwinteren. Egels kruipen bijvoorbeeld in blad- of takkenhopen weg om te slapen, en ook padden en enkele soorten kikkers maken hier gebruik van. Veel geleedpotigen gebruiken de warme strooisellaag om in weg te kruipen en wachten daar het voorjaar af. Dit geldt onder andere voor lieveheersbeestjes, spinnen en rupsen. In mijn eigen tuin kom ik vooral van die laatste groep regelmatig exemplaren tegen als ik in het voorjaar wat mulch opzij schuif.
Afgestorven stengels zijn voor weer andere soorten ideaal: bijvoorbeeld sommige (nacht)vlindersoorten zetten hun eitjes af in plantenstengels om te overwinteren of hangen eraan als pop. Zou je de plantenresten weghalen vóór de winter, dan verwijder je dus hun mogelijkheden om te overleven.
Wat doe je wél in herfst en winter?
Ook al laat ik de tuin het liefste zo veel mogelijk met rust, toch zijn er wat werkzaamheden die ik wel doe voor of in de winter:
Wintersnoei van bloedende bomen
Voorjaarsbollen planten.
Paden en terrassen vegen (eventueel strooi ik er wat zand over tegen het glad worden).
Tuinmeubelen beschermen of opslaan.
Planten in pot beschermen door ze dicht tegen elkaar te zetten en van een mulchlaag te voorzien.
Niet-winterharde planten en bollen naar binnen halen of opslaan.
Bladeren van het gras harken.
Opruimen in het voorjaar
Ik laat in de winter voor de dieren in mijn tuin het liefste zo veel mogelijk bladafval liggen en afgestorven planten staan. Wat er aan bladeren op mijn terrassen valt, veeg ik gewoon direct de borders in of ik verzamel het voor een extra dikke laag rond minder winterharde planten. Zo vergroot ik de kans dat ze de winter overleven en ook volgend jaar de tuin opfleuren.
Veel dieren hebben het moeilijk, precies omdat hun habitat verdwijnt en voedsel in de winter steeds moeilijker te vinden is. Tuinen kunnen helpen om de koude maanden te overleven. En hoe meer variatie, hoe meer de tuin habitat en voedsel voor verschillende dieren te bieden heeft. Weghalen doe ik alleen als de planten over het pad gaan hangen of als ik wat wil gebruiken om te drogen, zoals lavendel.
Eind februari of begin maart, als er een paar mooie dagen aanbreken, krijgt mijn tuin een metamorfose. Zo veel mogelijk snoei- en veegwerk bewaar ik tot die tijd, zodat dieren er de hele winter lang gebruik van kunnen maken. En de vogels helpen me dan zelfs met opruimen, door mijn snoeiafval en mulch te stelen voor hun nesten.
