Waarom vooral mannen seksuele geweldenaars zijn
De Morgen – 10.05.2019
Griet Vandermassen is filosofe en auteur van Dames voor Darwin. Over feminisme en evolutietheorie
Seksueel geweld treft veel vrouwen en heeft een vernietigende impact. Feministische verklaringen ervan schieten helaas vaak tekort. Als we willen inzetten op preventie, is inzicht in de oorzaken nochtans cruciaal.
Is seksueel geweld een product van “machtsstructuren en maatschappelijke ordening”, zoals Bieke Purnelle en anderen in deze krant suggereren? Heeft verkrachting niets te maken met seksuele drang en spelen leeftijd en uiterlijk geen rol in het risico op verkrachting, zoals gesteld op www.seksueelgeweld.be, een initiatief van onder meer het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen? Deze verhalen gaan al lang mee in feministische kringen, maar ze worden weerlegd door de feiten. Zo zijn de slachtoffers overwegend jonge vrouwen, tussen de vijftien en vijfentwintig jaar. Ook de grootste groep daders is jong. De meesten staken dit gedrag na de jongvolwassenheid, ondanks de “machtsstructuren” waarbinnen ze zijn gesocialiseerd. Inzetten op preventie moet meer behelzen dan “met jonge mensen in gesprek gaan over seks, macht en gender”, want meestal gaat het niet om macht. Het gaat in eerste instantie om seks.
Een goede theorie over seksueel geweld moet kunnen verklaren waarom seksuele agressie ook in het dierenrijk wijdverspreid is, waarom ook daar mannetjes de agressors zijn, waarom daders en slachtoffers overwegend jong zijn en waarom sommige mannen verkrachten, maar de meesten niet. Evolutionair bekeken is mannelijke seksuele agressie het product van de verschillende seksuele psychologie van beide seksen. Net als in veel andere soorten zijn de vrouwen van onze soort seksueel kieskeuriger dan mannen, een gevolg van hun grotere investering in voortplanting. Mannen hebben gemiddeld een lagere drempel voor seks en meer interesse in losse seks, met een focus op jonge (en dus vruchtbare) vrouwen. Dat kan botsen. Sommige mannen grijpen naar geweld om de seks te krijgen die ze willen. Dat is, in de kern, waarom mannen verkrachten.
Antisocialiteit
Welke mannen zijn dat? Onderzoek toont dat de meeste daders hoog scoren op antisocialiteit. Ze houden weinig rekening met anderen en vertonen daardoor vaak ook ander delinquent gedrag. Zo gaat verkrachting binnen een relatie vaak gepaard met niet-seksueel geweld. Veel daders zijn bovendien erg promiscue ingesteld. Omdat ze weinig empathie hebben en veel meer seks verlangen dan ze krijgen, zien ze vrouwen vooral als een te overwinnen obstakel. Over alle tijden en culturen heen scoren jonge mannen het hoogst op antisocialiteit, wat meteen verklaart waarom de meeste daders jonge mannen zijn. Meestal is dat een voorbijgaande fase, maar sommigen blijven levenslang delinquent. Zij waren als kind al antisociaal en blijven dat, door genetische kwetsbaarheid, ontwikkelingsstoornissen en een traumatische jeugd. Daarnaast heb je de kleine maar erg gevaarlijke groep van psychopaten. Zij kiezen vaker een onbekende als slachtoffer en gebruiken vaker extreem geweld. Steve Bakelmans (moordenaar van Julie Van Espen, red.) behoort duidelijk tot een van die twee laatste groepen.
Als antisocialiteit een belangrijke voedingsbodem is voor seksuele agressie, moeten we inzetten op de preventie of reductie ervan. Hoe zorgen we ervoor dat het risicogedrag en de zoektocht naar seks die de mannelijke jongvolwassenheid kenmerkt zich niet vertaalt in seksueel geweld? Educatie is hier belangrijk, maar dan niet over macht, wel over de verschillende seksuele psychologie van beide seksen, zodat jongens leren zich in meisjes te verplaatsen. Ze moeten ook leren over het recht op fysieke integriteit. Mannelijke rolmodellen zijn belangrijk, die jongens tonen hoe een prosociale mannelijkheid eruitziet, en mannelijke mentoren, die jongens leren hun agressieve impulsen op een constructieve manier te kanaliseren. Kansarmoede moet op alle mogelijke manieren worden bestreden. Wie weinig perspectieven heeft in het leven, zet immers sneller in op een delinquente levensstijl. Veroordeelde daders moeten een aangepaste behandeling krijgen. Niemand wordt beter van alleen maar een verblijf in de gevangenis. Zelfs psychopathie blijkt, anders dan lang gedacht, in bepaalde mate behandelbaar. Er zijn veel manieren waarop we antisociale neigingen, en daarmee ook seksuele agressie, kunnen indijken. Een bredere kijk op seksueel geweld brengt ons verder dan de klassiek-feministische verklaring in termen van macht. Voor zover macht een rol speelt, is dat meestal als middel tot seks, niet als doel.