‘Ik heb me een tijdje geleden laten opnemen op een psychiatrische afdeling om van mijn angsten af te komen.’ Jens Dendoncker, bij het brede publiek bekend als gezicht van Rode Neuzen-dag en jurylid in VTM-hit The masked singer, werd twee weken geleden in het ziekenhuis opgenomen. Via Instagram geeft hij meer uitleg. ‘De angstgevoelens sluimerden al langer en de laatste weken was het voor mij en mijn omgeving duidelijk dat er stappen moesten worden ondernomen om hier met professionals aan te werken.’

Dendoncker doet een oproep aan zijn volgers: ‘Praat over je problemen, angsten en gevoelens’, klinkt het. De komiek is niet de eerste die openlijk het onderwerp aankaart. Tv-presentator Otto-Jan Ham heeft al jaren last van angstaanvallen en actrice Leen Dendievel schreef een boek over haar paniekaanvallen. Toch is de oproep van Dendoncker ontzettend belangrijk, vindt professor gezondheidspsycho­logie Omer Van den Bergh (KU Leuven). Zeker in coronatijden.

Een angststoornis blijft voor veel mensen iets irreëels. Wat is het precies?

‘We ervaren allemaal paniek- en stressmomenten in ons leven. Op zo’n momenten gaan sommige mensen een beetje hyperventileren en krijgen een verhoogd ademdebiet. Dat is op zich onschuldig. Maar bij sommigen kan dat ontsporen. Ze krijgen klachten, voelen benauwdheid, of er ontstaat angst. Het is een bron van zorgen die uitgroeit en kan escaleren tot een algemene angsttoestand, met angst voor de angst.’

‘Stel: we hebben verschillende lichamelijke klachten. De meesten van ons gaan in paniek naar de dokter. Die geeft een uitleg. We gaan gerustgesteld terug naar huis. Anderen denken ook op voorhand al dat er iets heel ergs aan de hand is. Alleen: na het doktersbezoek vragen ze zich nog meer af: “wat is hier aan de hand?”. Ze zijn niet gerustgesteld, en vaak wordt de angst om het nog eens te krijgen op zich al een stressfactor. Zo kan een angstig onbehagen ontstaan dat kan leiden tot een chronische, angstige situatie. Een kluwen van problemen waarbij piekeren een onderhoudende factor kan zijn.’

‘Een paniekaanval is dus een veel voorkomend fenomeen. Het wordt pas een stoornis als iemand er na onderzoek niet gerustgesteld is. Er zijn bovendien heel wat angststoornissen – ook agorafobie (pleinvrees) of arachnofobie (spinnenvrees) behoren tot die categorie. Paniekaanvallen zijn een ander soort angststoornis. Angststoornissen zijn ook veelvoorkomend. Wellicht krijgt een op de vijf er in z’n leven mee te maken.’

Waarom is de ene mens gevoeliger dan de andere?

‘Er is niet één oorzaak waarom de ene persoon vatbaarder is dan de andere. We onderscheiden drie belangrijke factoren. Eerst en vooral hebben sommige mensen een zekere biologische kwetsbaarheid: een genetische component. Daarnaast is er ook de opvoedingsgeschiedenis – denk bijvoorbeeld aan de aanwezigheid van een hechtingsproblematiek. Ten slotte is er een context. Bepaalde triggers, zoals verlies, een scheiding of het verliezen van een job, spelen ook een rol. De ene angststoornis is ook de andere niet. Soms is het simpel te ontwarren, soms niet.’

Is een angststoornis te behandelen?

‘De meeste angststoornissen zijn relatief goed te behandelen met cognitieve gedragstherapie. Het gros van de stoornissen kan via enkele sessies bij een gedragstherapeut of psycholoog aangepakt worden. Daarbij zijn twee zaken belangrijk. Eerst en vooral het erkennen van de angst en het mechanisme. Vervolgens ook de acceptatie. Ermee leren leven of het vermijden. Het is vooral belangrijk om er snel bij te zijn. Meestal is een psychiatrische opname niet nodig.’

Heeft corona een impact?

‘Corona is wellicht een goeie voedingsbodem voor angststoornissen. Ik vermoed dat er meer gevallen opduiken tijdens de pandemie. Ten eerste is er de risicoperceptie. Dit is een in het algemeen een beangstigende context. Er is angst om zelf ziek te worden, maar we slapen ook minder goed en zijn sneller geneigd om angstig over zaken te denken.’

‘Daarnaast wordt ook ons sociaal netwerk ondermijnd door de contactbeperkingen. Sociale steun wordt in de wetenschap gezien als goeie buffer om de ontwikkeling van allerlei psychische problemen. Daar komt bij veel mensen nog eens de economische onzekerheid bij.’