In het kinderdagverblijf hoort uw peuter sinds kort veel minder ‘pas op’ en ‘niet doen’.

‘Spel zonder enig risico is oersaai.’

Peuters mogen weer wilder spelen

De Standaard – Veerle Beel – 16.09.2019

Tot voor een paar jaar organiseerden ze in het kinderdagverblijf Het Elfenbankje in Gent elke vrijdag een ‘turnhalfuurtje’: van negen tot halftien ’s ochtends. ‘We creëerden dan een klimparcours, waarbij we zo opgesteld stonden dat we elk kind bij de hand konden nemen’, zegt kinderbegeleidster Elisabeth Vandevoorde. ‘Als een kind onder de tafel wilde kruipen, in plaats van erboven zoals wij hadden voorzien, zeiden we: nee, niet doen!’

‘Nu laten we de kinderen zelf kiezen hoe ze de stoelen bijeen willen schuiven, en hoe ze erover willen klauteren. Of springen, als ze dat durven. We blijven in de buurt, maar we nemen bijna nooit meer een kind bij de hand.’

Lange tijd stond in kinderdagverblijven de absolute veiligheid voorop. Elk risico moest worden uitgesloten, want kinderbegeleiders vonden het niet leuk om ’s avonds tegen een ouder te moeten zeggen dat hun peuter een bluts of een schram had. Bovendien kijkt Kind en Gezin mee over hun schouder, en die organisatie heeft de naam streng in de leer te zijn.

Durfals en bange hartjes

Nu waait er een nieuwe wind, die wordt aangestoken door de Arteveldehogeschool. Twee jaar lang werkte het RePLAY-onderzoeksteam van de hogeschool samen met tientallen kinderdagverblijven, om er risicovol spelen te introduceren.

‘Het gaat uiteraard om aanvaardbare risico’s’, beklemtoont docente Helena Sienaert. ‘We willen kinderen niet in gevaar brengen. Een spijker die uitsteekt aan een speeltuig, moet verwijderd worden. Die dient nergens toe en kan kinderen verwonden. Een muurtje in de tuin kan ook gevaarlijk zijn, maar biedt toch kansen om erop of erover te klimmen. Onder toezicht kan dat leuk en leerrijk zijn.’

‘Kinderen moeten in staat zijn om het risico in te schatten en te nemen. Ze moeten beseffen dat de kans bestaat dat ze zich even pijn zullen doen, maar dat het ook goed kan gaan. Er is vaak twijfel aan verbonden, en onzekerheid: kan ik dit wel? Het verhoogt hun competenties en hun zelfvertrouwen, en biedt spanning en spelplezier. Spel zonder enig risico is alleen maar oersaai.’

‘In de praktijk zien we dat kinderen heel goed voor zichzelf kunnen uitmaken hoe ver ze willen gaan. Het ene kind zoekt al meer risico op dan het andere. Je hebt nu eenmaal durfals en bange hartjes.’

‘Een peuter van tien maanden die nog niet kan stappen, was gisteren bij ons op de glijbaan geklommen. Vroeger zou ik meteen ingegrepen hebben’, zegt Kristien Lievens, kinderbegeleidster bij De Bubbels in Gent. ‘Nu heb ik gekeken hoe hij naar boven klom. Toen moest ik wel helpen, omdat hij niet wist hoe hij er weer af kon. Over een week of twee, als we hem nog een paar keer tonen hoe het lukt, zal hij het wel alleen kunnen.’
Lievens geeft toe: ‘In het begin waren we ons houvast kwijt. We lieten alle vroegere regels los. De kinderen voelden dat, en er ontstonden conflicten. We hebben geleerd dat je niet alles moet toelaten. Nu mogen ze niet meer op de eettafel klauteren. Dat mag alleen op de tafel in de speelhoek.’Groenten snijden

Voor ouders die zich nieuw aanmelden, is het verhaal van het risicovolle spelen wel even schrikken. ‘Op de wendag voor nieuwe ouders maken we altijd soep klaar. Peuters krijgen dan een mesje om groenten te snijden’. zegt coördinator Marijke Prieels. ‘Als je dan nog maar pas een baby hebt, kijk je daar wel even van op. Maar het welbevinden van onze kinderen is sinds de samenwerking met dit onderzoeksproject alleen verhoogd.’

Het onderzoeksproject RePLAY Toddler wordt afgerond met de publicatie van een toolbox en een draaikalender met 52 uitgewerkte tips voor risicovol spelen: handig om wekelijks een nieuwe manier van spelen te proberen. Het wordt voortgezet onder de noemer RePLAY 3-6 en mikt dan op de kleuterscholen.

Info: arteveldehogeschool.be/risicovolspelen

Steun van Kind en Gezin
Kind en Gezin steunt het pleidooi voor risicovol spelen in de kinderopvang, zegt Veerle De Vliegher, beleidsmedewerker voor alles wat met veiligheid te maken heeft.

‘We hebben de naam dat we op alle slakken zout leggen: o wee als het gras te lang is of als je peuters laat knutselen met wc-rolletjes. Soms is dat een makkelijk excuus en zegt men: ‘‘Jamaar, dat mag niet van Kind en Gezin’’. We bestaan honderd jaar, maar zijn een organisatie die mee evolueert met de tijd. Dat willen we ook hier doen. We hebben uit dit project geleerd dat we niet moeten gaan voor zoveel mogelijk veiligheid. Wel voor zoveel veiligheid als nodig.’

De Vlieger belooft daarbij dat Kind en Gezin al zijn communicatie over veiligheid zal herzien: ‘We zullen alles navlooien en aanpassen, zodat risicovol spelen erin aangemoedigd wordt – en zeker niet afgeremd.’

Acht keer risicovol spelen

● op hoogte: op een stoel of tafel klimmen, of in een boom
● met snelheid: lopen, fietsen
● met een gevaarlijk voorwerp: een stok, schaar, mesje
● op een gevaarlijke plek: bv. die niet omheind is
● stoeispelen: worstelen en over elkaar heen klauteren
● met impact: met fietsje tegen muur botsen, spullen op de grond gooien
● uit het zicht: bv. verstopt onder tafel
● plaatsvervangend: kijken naar ouder kind dat risico neemt (en daar ook plezier aan beleven en misschien ook iets uit leren)