Is linkshandigheid aangeboren?

DE STANDAARD – 17.12.2018

HANNAH VERMAUT

Zo’n 85 tot 90 procent van de bevolking is rechtshandig. Slechts tien procent gebruikt bij voorkeur de linkerhand voor fijnmotorische handelingen. Alle culturen hebben een sterke voorkeur voor rechts. Hoe komt dit?

‘Of je rechts- dan wel linkshandig wordt, zit deels in je genen besloten’, zegt neuropsycholoog Reint Geuze van de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Als je ouders linkshandig zijn, is de kans dat je zelf linkshandig bent zo’n 30 procent. Is één van je ouders linkshandig, dan is de kans dat jij dat ook bent ongeveer 16 procent. Zijn je ouders allebei rechtshandig, dan is de kans 10 procent.’

Bij de overerving van rechts- en linkshandigheid is iets geks aan de hand. Van elk gen hebben we twee varianten, een van vader en een van moeder. Volgens de klassieke overervingswetten is doorgaans een van beide varianten dominant. De andere variant, de recessieve, komt tot uiting als de nakomeling deze variant van allebei de ouders heeft gekregen. Je zou dus verwachten dat er een genetische variant is die tot linkshandigheid leidt als je hem in tweevoud erft. Maar zo simpel is het niet. Bij eeneiige tweelingen komt het namelijk geregeld voor dat de een links- en de ander rechtshandig is, terwijl de kinderen genetisch identiek zijn.

Hoe de overerving dan wel precies werkt, is nog niet gekend. Volgens een collega van Geuze, Ton Groothuis, die ook verbonden is aan de Rijksuniversiteit Groningen, is er wel een theorie. Groothuis legde deze enkele jaren geleden uit aan de Volkskrant: ‘Stel dat er een veel voorkomende R-variant is die bevordert dat je rechtshandig wordt en een minder frequente K-variant die je evenveel kans geeft op links- als op rechtshandigheid. Mensen met twee R-varianten zijn dan bijna altijd rechts, mensen met een RK-combinatie zijn vaak rechts en mensen met twee K-varianten zijn net zo vaak links als rechts. Met die verklaring kunnen tweelingen met hetzelfde genenpakket verschillen in handvoorkeur: bij de een is de KK-combinatie naar rechts uitgevallen, bij de ander naar links.’

Er spelen ook nog andere factoren dan genetische. ‘Het kan zijn dat je door medische beperkingen gedwongen wordt om een van beide handen te gebruiken. Hierdoor ontwikkel je met die hand grotere vaardigheden’, zegt Geuze. ‘En de omgeving speelt een rol. Kinderen leren door imitatie. Aangezien het gros van de bevolking rechtshandig is, leert men meestal van een rechtshandige. Het kan zijn dat je op school gedwongen bent om te schrijven met je rechterhand. En allerlei gereedschappen zijn ontworpen voor rechtshandigen.’

Wanneer weet je of je kind rechts- of linkshandig is, wil mevrouw Vermaut ook weten. ‘Bij de meeste kinderen wordt dat tussen het derde en zesde levensjaar duidelijk. Voor veruit de meeste handelingen gebruiken ze telkens dezelfde hand. Hoewel er ook nog wel kinderen zijn die later wisselen van voorkeurshand.’

Tot slot zijn er mensen die geen duidelijke voorkeurshand hebben. ‘Dit geldt voor ongeveer 2 procent van de bevolking’, zegt Geuze. ‘Je hebt mensen die voor de meeste activiteiten per activiteit of hun linker- of hun rechterhand gebruiken. Zij hebben dus voor elke activiteit wel een voorkeur. Gemiddeld zijn ze echter niet rechts- of linkshandig te noemen. En er zijn mensen die echt helemaal geen voorkeur hebben en bij een activiteit nu eens de linker- en dan weer de rechterhand gebruiken.’

Dus ze weten het niet precies waarom sommige mensen linkshandig geboren worde, maar dat het maar een klein percentage is lijkt mij duidelijk.

Het boeit mij en het blijft mij bezig houden, zeker nu ik noodgedwongen door het breken van mijn rechter pols weer moet overschakelen op mijn linker hand.

Zoals ik al eerder vertelde brak ik als linkshandige in het eerste leerjaar mijn linker pols waardoor ik rechtshandig ben beginnen schrijven.