Computer leert je stoppen met piekeren

Je gepieker een halt toeroepen alvorens het ontaardt in een depressie. Onderzoekers aan de UGent ontwikkelden daarvoor een computerprogramma dat onze hersenen leert om niet te blijven roeren in de negatieve gedachten.

De Standaard – Jens Vancaeneghem – 07.08.2019

Iedereen piekert af en toe. Geen reden dus om ons dáár zorgen over te maken. Een relatie die op de klippen loopt. Een ontslag. Logisch dat we daar stil bij staan, en ja, in de put zitten. Dat zijn normale gedachten die ons helpen om bepaalde gebeurtenissen te verwerken. ‘Piekeren kan zelfs positief zijn en ons helpen om een oplossing te bedenken voor een probleem of om te vermijden dat we bepaald gedrag in de toekomst opnieuw stellen’, zegt Jasmien Ver­vaeke, doctoraatsstudente aan de faculteit Psychologie van de UGent.

Tot zover het goede nieuws. Want dat gewoel en gedraai in het hoofd kan bij sommige mensen ook buitensporige proporties aannemen en rechtstreeks richting mentale kortsluiting leiden.

‘Bij haast alle mentale stoornissen is er sprake van gepieker’, zegt Ernst Koster (UGent), hoogleraar klinische psycho­logie en promotor van Jasmien Vervaeke. ‘Het type gepieker verschilt wel. Mensen met angstproblemen piekeren meer over een mogelijke dreiging in de toekomst. Een ongeval dat de kinderen zou kunnen overkomen, bijvoorbeeld, wanneer ze met de fiets van school komen. Mensen met een depressie denken meer inwaarts: waarom ben ik niet gelukkig?’

Negatieve spiraal

Om te voorkomen dat mensen vast komen te zitten in een negatieve spiraal, heeft de UGent een computertraining uit­gewerkt die nu op grote schaal zal worden getest. De proefpersonen moeten binnen de veertien dagen tien sessies van een kwartier vervolledigen. Ze krijgen complexe wiskundige oefeningen voorgeschoteld die niemand foutloos kan oplossen, te meer omdat de tijd beperkt is. ‘Dat is frustrerend en het brengt stress met zich mee’, zegt Jasmien. ‘Alleen door hun aandacht bij de taak te houden en niet stil te staan bij hun fouten, kunnen ze die toch tot een goed einde brengen. We leren hen eigenlijk om die negatieve gedachten te negeren en heel hard te focussen op de opdracht.’

Klinkt eenvoudig, maar volgens Jasmien Vervaeke is een stevige ­dosis wilskracht nodig om de oefening tot een goed einde te brengen. Het verhoopte resultaat? Hersenen die nadien structureel veranderd zijn om ook in het dagelijkse leven de negatieve gedachten naast zich neer te leggen. Kleinere steekproeven van Vervaeke en haar collega’s tonen dat op zijn minst een deel van de piekeraars geholpen is. De onderzoekster zoekt nu enkele honderden mensen om te achterhalen wie gebaat is bij de training en wie niet.

Nieuw wapen

In ieder geval zijn de eerste ­resultaten veelbelovend. Een nieuw wapen tegen overmatig gepieker, zo u wil. Nieuw, want de strijd tegen gepieker loopt al langer.

Amerikaans onderzoek toonde enkele decennia geleden al aan dat twee op de vijf mensen dagelijks piekeren. Intussen bieden psychiaters, psycho­logen en mutualiteiten allemaal cursussen aan om ons van het gepieker af te helpen. ‘Het verschil met ons onderzoek is dat die gaan over de inhoud van de gedachten’, zegt Vervaeke. ‘Hoe je negatief gepieker kan herkennen en er iets aan kan doen. Met onze training willen we bepaalde hersenstructuren versterken zodat mensen vanzelf minder gaan piekeren.’

In een ideaal scenario wordt de training in de toekomst voor iedereen beschikbaar op de computer. ‘De psycholoog zou de training dan kunnen voorschrijven aan mensen die er volgens ons onderzoek baat bij hebben’, zegt Vervaeke.