Ouderen beschermen, niet bestraffen
Doorbraak – Vrije Tribune – 13/04/2020 – Marijke Roscam
We moeten zowel gezondheid als rechten van ouderen beschermen.
Zeker in crisistijden is het volgen van nieuws heel belangrijk voor studenten. Zo hoopte ik informatie, cijfers en inzicht te krijgen over de invloed van de coronacrisis op het dagelijkse leven van ouderen. Als studente ouderencoaching had ik vooral interesse in het menselijke aspect van de crisis. Ik stelde vast dat het opbod aan maatregelen een enorme invloed heeft op de leefwereld van ouderen. De grens tussen bescherming en opsluiting is dun.
Ouderen en terminaal zieken
Op 26 maart zag ik een fragment in het nieuws op de regionale zender ATV dat me sterk aangreep. Twee agenten van de zone Rupel waren op pad om te controleren of de coronamaatregelen goed opgevolgd werden. Ze kregen bericht dat iemand thuis de regels niet volgde. Een kleindochter was met haar kinderen op bezoek bij de grootouders. Beiden zijn in de negentig, de oma is terminaal. De politie dwong de familie onmiddellijk afscheid te nemen en niet meer terug te komen. Het ging er emotioneel aan toe. De kleindochter is bang dat ze haar grootouders niet meer zal zien. Hoe de grootouders verder ondersteund zullen worden en waar de familie terecht kan voor steun en raad, wordt niet duidelijk. Maar de taak van de politie zit erop: de coronaregels worden gevolgd.
Het leek wel of ze opgesloten was
Op 31 maart is er weer een fragment op ATV dat ethische vragen oproept. Het gaat dan over beelden van de lockdown in de 4000 serviceflats van het Zorgbedrijf Antwerpen. Mantelzorgers mochten er niet meer in. Bewoners mochten niet meer buiten. De sloten werden vervangen. De brievenbussen afgeplakt. Die postbussen hadden in deze crisis echter een belangrijke dubbele functie. Ze dienden namelijk ook als doorgeefluik voor medicatie en kleine boodschappen. Het leek wel of ze opgesloten was, vertelde een bewoonster geëmotioneerd. Een mantelzorger sprak haar bezorgdheid uit over de strenge maatregelen: ‘Hier gaan nog ongelukken gebeuren’.
Beschermen mag geen bestraffen worden
Uiteraard besef ik dat de gezondheid van oudere mensen kwetsbaar is. Voor ik aan de opleiding tot ouderencoach begon, studeerde ik af als verpleegkundige. Ik deed ook stage op een geriatrische afdeling. Ik weet dus uit de praktijk hoe broos ouderdom mensen kan maken. Vaak wil het lichaam niet meer zo goed mee, en is er een opeenstapeling van gezondheidsklachten die op elkaar inwerken. Het risico op vallen is groter bij ouderen, en een val of infectie zal moeilijker genezen dan bij een jongere persoon. De gevolgen van een COVID-19-besmetting kunnen dodelijk zijn voor ouderen. Toch blijf ik met een dubbel gevoel achter bij het beleid dat vandaag gevoerd wordt ten aanzien van ouderen. De bescherming van oudere bevolkingsgroepen is enorm belangrijk, maar hun levenskwaliteit ook. Men mag het emotionele en het praktische niet uit het oog verliezen. Beschermen mag geen bestraffen worden.
Bij de beelden van het bezoek aan de terminale grootouder en de strenge maatregelen in de serviceflats kwamen mijn gevoel en verstand in opstand. Daarom kroop ik als toekomstige ouderencoach voor de gelegenheid even in de rol van advocaat. Iemand moet namelijk de rechten van onze ouderen verdedigen. In deze coronacrisis worden vaak oorlogstermen gebruikt. De ziekenhuizen, dat is het front. Corona de vijand. De wapens zijn mondmaskers, beademingsapparaten en draconische maatregelen. Maar dan laat men de coronacrisis veel te veel over aan generaals. In hun dagelijkse staf zouden ze best ook de sociale assistenten, palliatieve werkers en een ouderencoach opnemen. Want een crisis moet je breed bekijken. En de impact van elke maatregel moet goed afgewogen worden.
Gezondheid én rechten beschermen
Je moet erover waken dat ondoordachte maatregelen geen nieuwe slachtoffers creëren. Bij een terminale patiënt is menselijkheid de enige juiste behandelingswijze. Natuurlijk moet je bij die contacten in de laatste levensfase niet alle veiligheidsnormen zomaar overboord gooien, maar er zijn toch tussenoplossingen mogelijk. Zorg voor begeleiding in plaats van repressieve maatregelen. Sociale diensten van de gemeente, ziekenfondsen en gespecialiseerde diensten zoals PHA (Palliatieve Hulpverlening Antwerpen) kunnen mee ingeschakeld worden. Door zulke mogelijkheden aan te reiken en met mensen in gesprek te gaan, voorkom je trauma’s. En bewijs je dat we ook in crisistijd in een moderne en warme samenleving leven. Laten we hopen dat de regels dus bijgestuurd worden. En dat er voor elk verbod ook maatregelen komen die werkzame oplossingen bieden.
Bescherm niet enkel de gezondheid van ouderen, maar ook hun rechten.
Dus, overheid, er is werk aan de winkel. Zorg voor voldoende personeel. Geef onze helden in de zorg de juiste bescherming. Zorg voor steun aan de mantelzorgers. Stimuleer vrijwilligerswerk. Toets elke maatregel ook af met experten uit het sociale veld. Bescherm niet enkel de gezondheid van ouderen, maar ook hun rechten.
Regels voor ouderen bijsturen
Heeft de overheid ouderen dan totaal in de steek gelaten? Dat zou ook te kort door de bocht zijn. Op 1 april verscheen bijvoorbeeld het bericht dat de coronamaatregelen in de serviceflats van het Zorgbedrijf opnieuw versoepeld werden. Dit na kritiek op de zeer strenge lockdownmaatregelen door het Agentschap Zorg en Gezondheid. Serviceflats zijn anders dan woonzorgcentra. Het zijn privéwoningen. De bewoners zijn extra afhankelijk van hun mantelzorgers, zeker als ze zelf niet buiten kunnen komen.
Volgens de bijgestuurde maatregel mag er nu één mantelzorger per bewoner binnen. Die persoon moet zich registreren. Het moet ook altijd dezelfde persoon zijn die langskomt. Afwisselen met familie of vrienden mag dus niet. Men staat er echter niet bij stil dat alles zo op de schouders van één persoon terechtkomt. Het gevaar bestaat dat diens draagkracht daardoor overschreden wordt. Maar goed, het was toch al een belangrijke bijsturing die ten goede komt aan de oudere en zijn mantelzorger.
Het zijn bijzondere tijden, met grote uitdagingen. Maar ook in crisistijd verdienen onze ouderen een VIP-behandeling. En daartoe moeten we zowel hun veiligheid, individualiteit als persoonlijke rechten beschermen.
Marijke Roscam
Marijke Roscam is studente bachelor-na-bachelor Ouderencoaching aan Thomas More Geel. Ze studeerde in 2019 af als verpleegkundige aan AP Hogeschool Antwerpen.
https://www.standaard.be/cnt/dmf20200413_04921465