Light of my life: schuilen in afwachting van het einde der tijden

Brainwash – Gawie Keyser

Negen jaar lang leefden zes mensen in de provincie Drenthe afgezonderd van de buitenwereld in afwachting op het einde der tijden. Dit verhaal, even schokkend als ongeloofwaardig, tart elke verbeelding. En toch is ‘Ruinerwold’ normaler dan we zouden willen toegeven.

We weten nog niet of de zes van Ruinerwold, het dorp in de buurt van de woonboerderij waar een man en vijf meerderjarige kinderen jarenlang in een kelder woonden, werkelijk geloofden dat ze op de eindtijd aan het wachten waren. En om die reden niet naar buiten gingen of mochten. Dat laatste: werden ze misschien gevangengehouden? Door een man die inmiddels is gearresteerd, een man met de omineus klinkende naam Josef B.?

Heel veel vragen zijn er over Ruinerwold, plus suggesties dat het hele verhaal een grote PR-stunt van een milieubeweging is. Maar in alle gevallen luidt de symboliek: het is vijf voor twaalf en het einde nadert.

De plaatselijke media meldden al tijdens het breaking news: het gezin was zich aan het voorbereiden op het einde der tijden. Ik vroeg me af: wat doe je dan zoal terwijl je je aan het voorbereiden bent? Lezen? Ik bedoel, de geit kun je hooguit een paar keer per dag melken. Dan lees je misschien The Road (2006) van Cormac McCarthy waarin een man en zijn zoon door een post-apocalyptisch landschap heen trekken. Of Richard Mathesons I Am Legend (1954) waarin de laatste man op aarde vecht tegen vampiers en ontdekt dat hij in deze wereld een vreemde eend in de bijt is.

Zo kunnen we nog lang doorgaan. Zelf zou ik zes jaar makkelijk halen, mits er een goede bibliotheek tot mijn beschikking is. Of videotheek. Of internetverbinding naar de streamingdiensten. Al lezende en kijkende zou je veel tips kunnen krijgen over hoe te handelen als het eenmaal mis gaat daarbuiten.

Juist in de laatste jaren zijn er steeds meer apocalyptische en post-apocalyptische verhalen te zien op het witte doek. Zo is een bepaalde vorm van het einde der tijden het onderwerp van bijna alle superheldenfilms. Een teken aan de wand: de wereld die op spectaculaire wijze naar de knoppen gaan is het nieuwe normaal geworden. Wie het dagelijks nieuws over klimaatsverandering, Brexit en Trump (en Turkije en Syrië) volgt, kijkt allang niet meer op van verhaaltjes over het op grote schaal uitwissen van de menselijke soort.

Zo bezien zijn we allemaal inwoners van Ruinerwold: in onze eigen schuilkelders, opgetrokken uit onze collectieve angst voor én achteloosheid over de genoemde huidige en komende onheilen, wachten we lijdzaam af hoe het verder moet. En net als de zes van Ruinerwold durven we nauwelijks nog de straat op (met uitzondering van aanhangers van radicale milieubewegingen).

Hoe massaler de verhalen over onze eigen vernietiging, hoe fijner we ze vinden. En hoe veiliger: niets biedt meer geborgenheid dan een bioscoopzaal. Maar interessanter dan alle blockbusters over de eindtijd zijn de kleinere verhalen, zoals het nieuwe Light of My Life van Casey Affleck waarin de regisseur ook de hoofdrol vertolkt, die van een man die met zijn dochter van een jaar of twaalf rondzwerft in een Amerika getroffen door een virus dat de vrouwelijke bevolking (behalve sommige vrouwen die immuun zijn) heeft uitgewist.

‘Dad’ en ‘Rag’, de namen van vader en dochter, trekken vooral van huis naar huis. Hoe afgelegener, hoe beter. Vooral huizen of boerderijen. De reden: de samenleving is levensgevaarlijk geworden, niet alleen vanwege alle gewelddadige mannen op zoek naar eten, maar ook omdat dezelfde mannen wild worden als ze ook maar een vermoeden hebben dat er ergens een vrouw rondloopt.

De beschavingsnormen zijn verdwenen. Het enige wat Dad en Rag kunnen is zich verschansen in een verlaten woonboerderij. En wachten dat dingen beter worden.
Het mooie aan Light of My Life is dat er geen uitzicht op een toekomst is. Dat is precies wat ‘het einde der tijden’ betekent. Je leeft alleen nu, in die kleine ruimte die je kunt controleren, waar je veilig kunt zijn. Je gaat niet naar buiten.

Wat ze precies dachten, die zes van Ruinerwold, ik ben er benieuwd naar. Misschien is wat ze deden (als zou blijken dat ze dat vrijwillig deden) zo gek nog niet. Ik lees in de NRC:

Het gezin zou zelfvoorzienend hebben geleefd, door middel van een groentetuin en een paar dieren. Veel mensen in Ruinerwold leven zo, zegt een buurtbewoner die met zijn twee zoontjes op weg is naar de grasdrogerij verderop, en niet met zijn naam in de krant wil. Boerderijen hebben een moestuin, zegt hij, en zonnepanelen. Daarom viel het gezin niet zo op.

Nou dan, ze vielen niet op. Misschien zijn er zelfs meer Ruinerwolden. Plaatsen waar mensen liever binnen blijven gezien hoe het eraan toegaat in de wereld. Ook toen ik Light of My Life zag, dacht ik: heel erg wat met Dad en Rag gebeurt. Heel erg, maar niet heel erg vreemd.

Die herkenbaarheid. Dát is de ergste nachtmerrie van al deze films en verhalen en van Ruinerwold.