‘Ook als postbode zou ik last gehad hebben van depressie’
De Standaard – 13.09.2019 – Simon Grymonprez
De scepsis over antidepressiva komt niet uit de lucht vallen. Minister Sven Gatz (Open VLD) maakte het mee. ‘Ik voelde weerstand tot het moment dat ik dacht: “Haal me hier uit!”’
Bart Kaëll ging hem voor, en ook partijgenoot Guy Vanhengel deed het: in Gert Late Night sprak minister van Cultuur en Jeugd Sven Gatz (Open VLD) openlijk over de oorzaken en behandeling van zijn depressie, die rond zijn dertigste levensjaar de kop opstak.
‘Het lucht op’, zegt Gatz aan De Standaard. ‘Ik vind het niet meer zwaar om erover te praten. In het verleden heb ik er hier en daar over verteld, maar ik vond het belangrijk mijn verhaal uit de doeken te doen in zo’n breed programma als Gert Late Night. Zo wilde ik aangeven dat het niet om een politiek, maar om een persoonlijk probleem gaat.’ De reacties zijn overweldigend, geeft de minister aan. ‘Veel commentaren zijn positief. Maar sommigen willen niet geregeerd worden door een minister met een depressie.’ (lacht)
‘Heel goed en noodzakelijk’, vindt Koen Demyttenaere, hoofd van de onderzoeksgroep Pyschiatrie aan de KU Leuven. ‘Zo’n openbare getuigenis van een publiek figuur heeft een ongelooflijk positief effect op mensen die met dergelijke problemen kampen. Dat effect is goed in de literatuur beschreven: het destigmatiseert.’ En ja, vindt Demyttenaere, ‘hoewel verminderd over de jaren heen, bestaat het stigma nog steeds. Er zijn nog altijd mensen die een depressie beschouwen als een gebrek aan karakter.’
Terug aan het stuur
In Gert Late Night vertelde Gatz ook over zijn weerstand tegen antidepressiva. ‘De eerste keer dat ze antidepressiva voorstelden, vond ik dat niet nodig’, zegt Gatz aan De Standaard. ‘Het zat tussen mijn oren.’ Demyttenaere herkent de weerstand tegen antidepressiva. ‘De meerderheid van de mensen wijst pillen eerst af. Bij mensen met een depressie staat ook maar een kleine minderheid van 20 tot 30 procent daarvoor open. Maar het wantrouwen bestaat ook tegenover psychotherapeutische behandelingen.’
Er bestaat een aantal hardnekkige vooroordelen tegenover pillen, die Demyttenaere grotendeels mythes noemt. ‘Blijf je wel in controle als je antidepressiva neemt? Word je niet door een substantie geleid die ook aspecten van je persoonlijkheid verandert? Werkt het niet verslavend? Word ik er afhankelijk van? Dat antidepressiva de problemen niet oplossen, hoor ik ook vaak. Daarin geef ik de mensen voor een stuk gelijk: ze lossen niet alles op. Depressie is altijd een mengeling van oorzaken: een biologische predispositie, persoonlijkheidskenmerken, ervaringen in je leven, enzovoort.
Geneesmiddelen lossen dat niet op, maar maken wel dat je “Terug aan het stuur” kunt zitten. Een depressie kruipt in je lichaam en beïnvloedt alle lichamelijke processen. Pillen stellen je in staat het heft terug in handen te nemen.’
Boeken lezen
Bij Sven Gatz duurde die weerstand meer dan tien jaar. ‘Op de duur voelde ik me zo slecht, was ik zo hard op zoek naar houvast dat ik pillen wou. Ik was radeloos. “Haal mij uit mijn depressie!’”, dacht ik. Gatz had pas bij de derde poging de juiste medicijnen te pakken. ‘Bij de eerste werd ik onrustig. Ik weet niet of dat door het medicijn of door de depressie kwam. De tweede maakte gewoon geen verschil. Bij de derde zat het goed. Niet elk medicijn is een wondermiddel.’
Volgens Demyttenaere zijn zes patiënten op de tien geholpen met het eerste voorgeschreven antidepressivum. Voor wie het niet werkt, zal de helft baat hebben bij het tweede voorgeschreven medicijn. Dat gaat zo door, maar de kans op een passend medicijn neemt wel met elke poging af. ‘Per slot van rekening valt dit te vergelijken met pillen voor een te hoge bloeddruk. Daar is het soms ook wat experimenteren.’
Demyttenaere zegt dat slechts een klein deel van de mensen niet met pillen kan worden geholpen. ‘Dat neemt niet weg dat antidepressiva – net als psychotherapie – wel vaak werkt.’
Pyschotherapie was uiteindelijk niets voor Gatz. Boeken lezen over het onderwerp wel. Dat de minister uiteindelijk toch voor antidepressiva koos, had te maken met het besef dat de depressie zich ook buiten de politiek zou hebben gemanifesteerd. ‘Politiek kan een trigger zijn door het publieke karakter van de stiel. Dat is dubbel, want we houden het ook in stand door zo actief te zijn op sociale media.
Maar het besef dat ik er ook last van zou hebben gehad als postbode of bakker, bood wel een nuchtere en rationele kijk.’ 