Cyrano de Bergerac in tijden van Tinder
Geen daden maar woorden

De Standaard – Joke Van Caesbroeck

Kan je verliefd worden op iemand die je nog nooit hebt gezien, op basis van wat hij of zij aan jou schrijft? Noem het het Cyrano-syndroom: het verhaal van Cyrano de Bergerac en Roxane, maar dan in het chattijdperk.

Parijs, 1640. Cyrano de Bergerac is dichter, soldaat in het Franse ­leger, in het bezit van de lelijkste neus ter wereld en heimelijk verliefd op zijn nicht Roxane. Wanneer zij hem vertelt dat ze houdt van Christian de Neuvillette, een soldaat in Cyrano’s regiment, belooft Cyrano haar om hem te beschermen tijdens de oorlog. Aan Chris­tian belooft de dichter hem te helpen om de mooie Roxane voor zich te winnen. Hij schrijft prachtige liefdesbrieven naar zijn nicht, en laat de brieven door Christian ondertekenen. Wanneer Christian en Roxane elkaar ontmoeten, is het Cyrano, verstopt onder het balkon van zijn nicht, die Chris­tian de juiste poëtische woorden influistert. Na talloze brieven geeft Roxane aan Christian toe dat ze niet meer op zijn uiterlijk valt, maar verliefd is geworden op zijn ­innerlijk. Cyrano zwijgt.

Gent, 2017. Tot diep in zowat elke nacht chat ik met een schrijver uit Nederland. We hebben elkaar nog nooit gezien. We bestaan voor elkaar op lichtgevende schermen, waar onze woorden en zinnen elkaar kruisen en waar we elkaar schijnen te begrijpen.

We typen wat we luidop nooit zouden zeggen. De diepste gedachten, de grofste moppen. We gebruiken geen smileys. Pas wanneer we elkaar een hele tijd later voor het eerst zien, beseffen we dat we al lang daarvoor verliefd waren geworden. We moesten er alleen nog achterkomen of dat op elkáár was, of op de woorden en zinnen die we schreven náár elkaar.

Kunstmatig beeld

Het toneelstuk over Cyrano de Bergerac, in 1897 geschreven door Edmond Rostand en later ook verfilmd, is een legendarisch liefdesverhaal. Licht moraliserend ook: niet het fysieke telt, maar wie je bent, hoe je denkt. Doorgaans loopt er bij het lezen of horen van dergelijke zogenaamde levenslessen een beetje overgeefsel mijn mond in. Ik ben een grotere fan van de levensles van mijn grootmoeder, die altijd zegt: ‘Op een vent moet je kunnen kijken’. Maar het moet gezegd: iemand die je nog nooit ontmoette, nog nooit zag bewegen, nog nooit rook en wiens stem je nog nooit hoorde, kan je liefde winnen. Met tekst. Dat ondervond ik – niet aan den lijve dus – twee jaar geleden. En aan het begin van deze zomer gebeurde het nog eens. Deze man heb ik tot op heden nog niet gezien. Hij bestaat alleen in mijn hoofd, en ik alleen in dat van hem. We ­creëerden een versie van elkaar, een kunstmatig beeld. Eén dat door de realiteit alleen maar kan worden kapotgemaakt.

Want ziedaar het gevaar. Het is als die reis die je maanden voorbereidt en waar je je zoveel van voorstelt en die, eens ter plaatse, toch iets minder voorstelt. Als het huis waar je jezelf al in zag wonen, tot je het gaat bezichtigen en de functie van de groothoeklens genadeloos tot je doordringt. Niemand praat zoals hij schrijft. Niemand ís wat hij schrijft. Met dat besef kun je twee kanten op. Of je beslist het beeld het beeld te laten, vrede te nemen met het platonische. Of, wanneer de hoop het wint van de angst voor ontgoocheling: je neemt een risico.

1655, Parijs. Roxane, een nonnetje in­tussen, rouwt om Christian die omkwam in de oorlog. Cyrano bezoekt haar wekelijks. Wanneer hij met een zware hoofdwonde, voor zijn grote liefde verstopt onder een hoed, een laatste keer bij Roxane langsgaat, vraagt hij of hij Christians laatste brief mag lezen. Hij weet dat Roxane die altijd bij zich draagt. Vervolgens zegt hij de brief, in het donker, uit het hoofd op. Roxane begrijpt ineens alles. Cyrano ontkent, dicht zijn laatste verzen luidop en sterft. Tragisch, maar mooi.

Tinder-bio

Geen stapels brieven meer anno 2019. Wel een telefoon. Of een laptop. Sms’en, Whatsapp-berichten, e-mails. Maar waar het tegenwoordig dikwijls allemaal begint: Tinder. Daar waar je je mooiste foto’s uploadt, maar waar je ook een korte tekst ter introductie van jezelf kan neerschrijven. De Tinder-bio. En natuurlijk, natúúrlijk kijken wij met zijn allen eerst naar de foto’s. Want mijn grootmoeder heeft natuurlijk, natúúrlijk gelijk. Maar dan mag een man er nog zo aantrekkelijk uitzien, wanneer er in de Tinder-bio een dt-fout staat, gevolgd door ­zeven smileys of een inspirational quote, dan veeg ik die knappe smoel naar links. Voor mensen die de app nog nooit van dichtbij zagen: naar links is slecht nieuws.

U kunt zich niet inbeelden hoeveel mannen van het leven genieten, samen nieuwe dingen willen ontdekken, wel al twee ­kiddo’s hebben, wanderlustig zijn en tevens ­lovers van van alles en nog wat, meestal van koffie, food en animals. Om van in slaap in te vallen. Hier en daar doet iemand een, ­bedoelde of niet bedoelde, tamelijk entertainende poging. ‘Op dit moment ben ik voornamelijk bezig met mijn ezels, maar ik wil ook wel tijd maken voor jou.’ Of: ‘Ik ben 1,62 meter maar ik geniet van de kleine ­dingen in het leven.’ En héél af en toe schrijft iemand iets waardoor ik voorzichtig naar rechts veeg.
Gent, 2019. Het is eind juni. Ik veegde naar rechts en chat met een man die lees­tekens gebruikt, smileys bant en me – foutloos – durft tegen te spreken. Er volgen pittige gesprekken. Na een week al de twijfel. Of we elkaar wel moeten ontmoeten, of we dan nog wel gaan kunnen dromen, fantaseren. Of we elkaar dan nog wel gaan schrijven.

We stellen uit. We wachten. We blijven schrijven. We maken ruzie. We verlangen. Eind augustus het besef dat we te lang wachtten. Halverwege september de aanvaarding. We zullen elkaar nooit zien. We zullen alleen blijven bestaan in elkanders droomwereld. We laten het beeld het beeld.
Tragisch, maar mooi.

Joke Van Caesbroeck

Omdat woorden

Omdat woorden
tekort schieten,
zijn er
de aanraking,
de streling,
de kussen,
en de beving
van het vrijen,
en het klaarkomen
in elkaar.

Micheline Baetens – 09.07.2018